Sayın Yetkililer

 

5024 sayılı Kanunla Vergi Usul Kanununa eklenen geçici 25 inci maddede 31.12.2003 tarihli bilançonun düzeltilmesiyle ilgili hükümlere yer verilmiştir. Maliye Bakanlığı, 328 sayılı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinde (henüz taslaktır) uygulamaya yönelik açıklamalara yer vermiş olup, düzeltme işlemiyle ilgili uygulamalar aşağıda belirtildiği şekilde gerçekleştirilecektir.  

 

 

1- PARASAL OLMAYAN KIYMETLERİN BELİRLENMESİ 

31.12.2003 tarihli bilançonun düzeltilmesinde ilk adım, bilançoda yer alan parasal olmayan kıymetlerin belirlenmesidir. 

Parasal olmayan kıymetler İDEAL 2004/62 sayılı duyurumuzda yer almıştı.

 

 

2- DÜZELTMEYE ESAS TUTARLARIN BULUNMASI 

Parasal olmayan kıymetlerin düzeltmeye esas tutarları, bu kıymetlerin düzeltmeye esas tarih itibarıyla sahip olduğu değerlerdir. 

Parasal olmayan kıymetlerin düzeltilmesi işleminde dikkate alınacak tarihlere ilişkin bilgilere İDEAL 2004/62 sayılı duyurumuzda yer verilmişti. 

Düzeltmeye esas tutarların tespit edilmesi sonucunda, amortismana tabi iktisadi kıymetler üzerindeki yeniden değerleme artış miktarları, bu kıymetlere ait tutarlar üzerinden düşülmüş olacaktır. 

Düzeltme işlemi 1970 yılından itibaren uygulanacak olup, bu yıldan önce aktif ve pasife giren kalemler 1970 yılında girmiş kabul edilecektir.  

 

Parasal Olmayan Kıymetlerin 31.12.2003 Tarihli Bilanço Değerlerinden Düşülecek Tutarlar 

31.12.2003 tarihli bilançoda yer alan parasal olmayan kıymetler belirlendikten ve reel olmayan finansman maliyetleri düşüldükten sonra, bu kıymetlerin düzeltme işleminde dikkate alınacak tutarları bulunacaktır. 

 

Bir başka ifadeyle; 31.12.2003 tarihli bilançoda yer alan parasal olmayan kıymetler, bilanço tutarları üzerinden düzeltilmeyeceklerdir.   

 

 Reel Olmayan Finansman Maliyeti 

- Mali ve maddi duran varlıklar,

- özel tükenmeye tabi varlıklar ve

- stokların

düzeltmeye esas tutarları belirlenirken, bunların maliyet veya alış bedeli içinde yer alan reel olmayan finansman maliyetinin düşülmesi gerekmektedir.

 

31.12.2003 tarihli bilançoda yer alan iktisadi kıymetlere ilişkin finansman maliyetleri hesaplanırken, bu maliyetlerin tevsik edilebilme veya edilememe durumuna göre farklı yöntemler uygulanabilecektir. 

 

a) Tevsik Edilebilen Reel Olmayan Finansman Maliyetinin Hesaplanması 

Borç tutarına, (yabancı para üzerinden borçlanmalarda, düzeltme tarihindeki TL karşılıklarına) borcun kullanıldığı döneme ait TEFE artış oranı uygulanarak, tevsik edilebilen reel olmayan finansman maliyeti hesaplanacaktır. 

 

aa) Borç Tutarı Yöntemi

 ROFM = Borç Tutarı x [ (Borcun Kapatıldığı Aya Ait TEFE – Borcun Alındığı Aya  Ait TEFE) / Borcun Alındığı Aya Ait TEFE]

 

 ab) Finansman Maliyeti Yöntemi

 ROFM = Top. Fin. Mal. x (İlgili Hesap Dönemine Ait TEFE Artış Oranı / İlgili Hesap Dönemine Ait Ort. Tic. Kredi Faiz Oranı) 

 İlgili Hesap Dön. Ait TEFE Artış Oranı = (Maliyetin Oluştuğu Yıla Ait TEFE – Bir Önceki Yıla Ait TEFE) / Bir Önceki Yıla Ait TEFE)

 

b) Tevsik Edilemeyen Reel Olmayan Finansman Maliyetinin Hesaplanması

 Son Beş Hesap Döneminden Önce Aktife Giren Kıymetlerde 

 Son beş hesap döneminden önce aktife giren kıymetlerin maliyet bedeline dahil edilen finansman giderleri maliyet/alış bedelinden düşülmeyecektir. 

 

Son Beş Hesap Dönemi İçinde Aktife Giren Kıymetlerde 

Son beş hesap dönemi içinde aktife giren kıymetlerin maliyet bedeline dahil edilen finansman giderlerinin reel olmayan kısımları hesaplanırken, ilgili hesap dönemindeki TEFE artış oranı, aynı dönemdeki ortalama ticari kredi faiz oranına bölünür ve elde edilen oran, toplam finansman maliyeti ile çarpılır.

ROFM = Toplam Finansman Maliyeti*(Maliyetin Oluştuğu Yıla Ait TEFE Artış Oranı / Ortalama Ticari Kredi Faiz Oranı)   

 Maliyetin Oluş. Yıla Ait TEFE Artış Oranı = (Mal. Oluş. Yıla Ait TEFE –  Bir Önceki Yıla Ait TEFE) / Bir Önceki Yıla Ait TEFE

Reel olmayan finansman giderleri, yukarıdaki formüller kullanılmak suretiyle tespit edilir ve bu tutar iktisadi kıymetin 31.12.2003 tarihli değerinden düşülerek düzeltmeye esas tutar hesaplanır.

 

 

 

 3- DÜZELTİLMİŞ DEĞERİN HESAPLANMASI 

Düzeltmeye ait tutarların, düzeltme katsayısı ile çarpılması sonucunda parasal olmayan kıymetlerin düzeltilmiş değerleri bulunacaktır.

 

Düzeltme Katsayısı 

 Maliye Bakanlığı, 328 seri nolu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğ Taslağında düzeltme katsayılarını belirlemiş olup, düzeltme işlemi bu katsayılara göre yapılacaktır. 

 

Stokların Düzeltilmesinde Toplulaştırılmış Yöntemler 

Maliye Bakanlığı 31.12.2003 tarihli bilançonun düzeltilmesi uygulamasıyla ilgili olarak yayımlanan 328 seri nolu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği Taslağında; stokların,

Ø  defter ve belgelere göre

Ø  düzeltmeye esas tarih ve düzeltmeye esas tutarlarının

tespit edilememesi halinde,  

iki tür toplulaştırılmış yöntem uygulanabileceğini hüküm altına almıştır. 

 

a) Basit Ortalama Yöntemi 

Bu yöntemde, stokların 31.12.2003 tarihindeki tutarı dönem ortalama düzeltme katsayısı ile çarpılarak, düzeltilmiş değere ulaşılır.  

 Dönem Ort. Düzeltme Kats. = Bilançonun Ait Olduğu Aya İlişkin TEFE / [(Bilançonun Ait Ol. Aya İlişkin TEFE + Bir Önceki Geçici Vergi Döneminin Sonundaki TEFE)/2] 

  = 7382,1 / [(7382,1 + 7173,3) / 2]

  = 1,014

Yukarıdaki hesaplamadan da görüleceği üzere; bilanço esasına tabi mükellefler için 31.12.2003 tarihli ortalama düzeltme katsayısı 1,014’ tür. 

 Bu yöntemi tercih eden mükellefler, bilançoda yer alan stok tutarı ile 1,014 katsayısını çarparak, düzeltilmiş stok değerini hesaplayabilirler.

 

 b)    Stok Devir Hızı Yöntemi 

 Stok devir hızı yüksek olan mükelleflerin, stoklarını, basit ortalama yöntemle düzeltmeleri hatalı sonuçlara ulaşılmalarına yol  açacaktır. Çünkü basit ortalama yöntemde  stoklar, bir önceki geçici vergi döneminin ortasında alınmış gibi işleme tabi tutulmaktadır. 

 

 Bu yöntemde öncelikle stok devir hızı bulunacaktır. 

 Stok Devir Hızı = Dönem İçinde Satılan Toplam Mal Maliyeti / [ (Dönembaşı Stok + Dönemsonu Stok) / 2]

 Böylece stokların kaç kez yenilendiği hesaplanmış olacaktır. Daha sonra ortalama stokta kalma süresi bulunacaktır. 

 Ortalama Stokta Kalma Süresi = Dönem Gün Sayısı (365 Gün) / Stok Devir Hızı 

 31 Aralık tarihinden, ortalama stokta kalma süresini çıkardığımızda, stokların hangi aya ait oldukları bulunacak ve bu aya ait   düzeltme katsayısı ile stokun 31.12.2003  tarihli değeri çarpılarak, düzeltilmiş değere ulaşılacaktır.

 

 

 Özellik Gösteren Düzeltme Uygulamaları

 

 a) Amortismanlarda Düzeltme 

 Geçici 25 inci maddede, 31.12.2003 tarihli bilançoda yer alan birikmiş amortismanların düzeltilmesiyle ilgili farklı bir  uygulama hüküm altına alınmıştır. 

 Önce, amortismana tabi iktisadi kıymetin düzeltilmiş değeri bulunur.  

 Sonra iktisadi kıymette düzeltme sonrası ortaya çıkan artış oranı bulunur. 

 Daha sonra 31.12.2003 tarihli bilançodaki birikmiş amortismana bu oran uygulanarak, bilançoda yer alan amortismanla toplanır ve böylece düzelmiş birikmiş amortismana  ulaşılır.

 

 b) Özkaynakların Düzeltilmesi 

 Özkaynak kalemleri içerisinde yer alan

-         sermaye

-         hisse senedi ihraç primleri

-         hisse senedi iptal karları

-         sabit kıymet yenileme fonu

-         özel fonlar (Vergi Barışı Kanunu ile eklenen fonlar gibi) 

 bilançoda düzeltilmiş değeri ile yer alacaklar, bunların dışındakiler ise (yeniden değerleme artış fonu, yasal yedekler, vb)  yukarıda da belirtildiği gibi enflasyon düzeltme  hesapları kullanılmak suretiyle sıfırlanacaklardır. 

 

Geçici 25 inci Madde ve Sıfırlama Yöntemi 

31.12.2003 tarihli bilançoda özkaynak kalemleri arasında yer alan; yeniden değerleme değer artış fonu, yasal yedekler, kar/zarar hesapları enflasyon düzeltme hesaplarıyla kapatılarak, yok edileceklerdir.

 

c) Finansal Kiralama Yoluyla Temin Edilen İktisadi Kıymetlerde Düzeltme 

Vergi Usul Kanununun mükerrer 290 ıncı maddesine göre finansal kiralama yoluyla temin edilen iktisadi kıymetler, parasal kıymet olarak dikkate alınacak ve enflasyon düzeltmesine tabi tutulmayacaktır. 

 

 

 

4- 31.12.2003 TARİHLİ BİLANÇONUN DÜZELTİLMESİNDE KULLANILACAK HESAPLAR  

31.12.2003 tarihli bilançonun düzeltilmesine ilişkin muhasebe kayıtlarında da İDEAL 2004/62 sayılı duyurumuzda yer alan enflasyon fark hesabı ve enflasyon düzeltme hesapları kullanılacaktır. 

 

Ancak geçici 25 inci maddeye göre yapılacak olan düzeltme işlemlerinde, enflasyon düzeltme hesabının bakiyesi gelir tablosuna aktarılmayacaktır.  

  

Düzeltilmiş Geçmiş Yıl Kar/Zararının Hesaplanması 

 

31.12.2003 tarihli bilançonun düzeltilmiş aktif toplamından

- düzeltilmiş sermaye

- düzeltilmiş hisse senedi ihraç primleri

- düzeltilmiş hisse senedi iptal karları

- düzeltilmiş sabit kıymet yenileme fonu

- düzeltilmiş özel fonlar (Vergi Barışı Kanunu ile eklenen fonlar gibi)

- borç

toplamları çıkarılarak, bulunan fark düzeltilmiş geçmiş yıllar kar/zarar hesabında gösterilecektir.

 

Bu şekilde tespit edilen geçmiş yıl karı vergiye tabi tutulmayacak, geçmiş yıl zararı ise zarar olarak kabul edilmeyecektir.

 

 

Bilgilerinize sunulur.

 Saygılarımızla

Gaziantep, 19.02.2004