Sayın Yetkililer

5024 sayılı Kanunun 2 nci maddesiyle, 213 sayılı Vergi Usul Kanununun yeniden değerleme başlıklı mükerrer 298 inci maddesi, başlığı ile birlikte tamamen değiştirilmiş ve “Enflasyon Düzeltmesi ve Yeniden Değerleme Oranı” adı altında yeniden düzenlenmiştir. 

Yeniden düzenlenen Vergi Usul Kanununun mükerrer 298 inci maddesinde;

1-     Enflasyon düzeltmesinin şartları ve düzeltme kapsamına giren mükellefler belirlenmiş,

2-     Enflasyon düzeltmesinin tanımı yapılmış,

3-    Enflasyon düzeltme yöntemleri ve enflasyon düzeltmesinde kullanılacak hesaplar belirlenmiştir. 

Enflasyon düzeltmesinin şartları ve düzeltme kapsamına giren mükelleflerle ilgili açıklamalara İDEAL 2004/60’da yeterince yer verilmiş olup; burada, enflasyon düzeltmesinin tanımı ile düzeltme yöntem ve hesapları üzerinde durulmuştur.   

 

 

A) ENFLASYON DÜZELTMESİNİN TANIMI 

 

Enflasyon düzeltmesi 5024 sayılı Kanunda; “parasal olmayan kıymetlerin, enflasyon düzeltmesinde dikkate alınacak tutarlarının düzeltme katsayısı ile çarpılması suretiyle, mali tablonun ait olduğu tarihteki satın alma gücü cinsinden hesaplanması” olarak tarif edilmiştir. 

Yukarıdaki tanımdan hareketle, enflasyon düzeltmesi yapmak durumunda olan mükellefler, sırası ile;

·        mali tablolarda yer alan kıymetlerden, parasal olmayanları tespit edecekler,

·        parasal olmayan kıymetlerin düzeltilmesi sırasında esas alınacak tarihleri belirleyecekler,

·        parasal olmayan kıymetlerin enflasyon düzeltmesinde dikkate alınacak tutarlarını bulacaklar,

·        bulunan tutarları, ait oldukları düzeltme katsayıları ile çarpacaklar,

·        parasal olmayan kıymetleri, düzeltilmiş değerleriyle; parasal kıymetleri ise düzeltmeye tabi tutmaksızın mali tablolarına taşıyacaklardır.

Enflasyon muhasebesi uygulamasının anlaşılması açısından yukarıdaki tanımda geçen terimlerle ilgili 5024 sayılı Kanunun 2 nci maddesinde yer alan açıklamaların tek tek incelenmesi, son derece önemli olup, aşağıda bu açıklamalara yer verilmiştir.

 

I- PARASAL / PARASAL OLMAYAN KIYMETLER 

Enflasyon düzeltmesi, mali tablolarda yer alan parasal olmayan kıymetlere uygulanacaktır.  

Parasal kıymetler 5024 sayılı Kanunda, ulusal para değerindeki değişmeler karşısında nominal değerleri aynı kalan ancak satın alma güçleri fiyat hareketlerine göre ters yönde değişen kıymetler olarak tanımlanmış ve bu kıymetler dışındakilerin parasal olmayan kıymet olarak değerlendirileceği belirtilmiştir. 

Dolayısıyla, parasal olmayan kıymetler, ulusal para değerindeki değişmelere rağmen satın alma güçleri değişmeyen kıymetlerdir. 

Parasal varlık ve parasal kaynakların mali tablo tarihi itibariyle o kıymetin satın alma gücünü de göstermesi nedeniyle enflasyon düzeltmesine tabi tutulmasına gerek görülmemiştir.  

Ancak, mali tablonun enflasyonun etkisinden arındırılması için, mali tabloda yer alan parasal olmayan varlık ve kaynakların enflasyon düzeltmesine tabi tutulması gerekir.  

Yukarıdaki tanımlara göre, parasal olmayan kıymetleri ana hatlarıyla aşağıdaki gibi özetleyebiliriz.  

·     alış bedeli ile değerlenen menkul kıymetler

·     ilk madde ve malzeme

·     ticari mallar

·     yarı mamul ve stokların maliyetine eklenen unsurlar

·     yıllara yaygın inşaat ve onarım maliyetlerini oluşturan unsurlar

·     gelecek aylara ve yıllara ait giderler

·     mali duran varlıklar

·     maddi duran varlıklar ve bu varlıkları oluşturan unsurlar

·     verilen avanslar (parasal olmayan)

·     maddi olmayan duran varlıklar ve bu varlıkları oluşturan unsurlar

·     özel tükenmeye tabi varlıklar ve bu varlıkları oluşturan unsurlar

·     alınan avanslar (parasal olmayan)

·     yıllara yaygın inşaat ve onarım hakedişleri

·     haklar

·     şerefiyeler

·     özkaynaklar  

 

Yabancı Paraların Durumu 

5024 sayılı Kanunla getirilen düzenlemeler gereğince, yabancı paralar, parasal kıymet olarak dikkate alınacaktır. Dolayısı ile mükellefler yabancı para üzerinden yapmış oldukları işlemlerini Vergi Usul Kanununun mevcut hükümleri çerçevesinde değerlemeye devam edecekler, bunlar için ayrıca düzeltme yapmayacaklardır. 

Yabancı para cinsinden ifade edilen alacak ve borçlar da parasal kıymet olarak dikkate alınacaktır. 

 

Asli  Olmayan Kıymetlerin Durumu 

Bir takım iktisadi kıymetler, asli kıymet mahiyeti taşımamakta ve karşılıklarda olduğu gibi, belli bir iktisadi kıymete bağlı olarak (hesaben), mali tablolarda yer almaktadır.    

Bu tür asli olmayan kıymetler, bağlı oldukları iktisadi kıymete göre parasal veya parasal olmayan ayırımına tabi tutulacaklardır. 

 

Parasal / Parasal Olmayan Kıymet Ayırımında Hesabın Mahiyeti  

Parasal olmayan kıymetler tespit edilirken, hesabın mahiyeti esas alınacaktır. Örneğin; avanslar, depozitolar veya teminatlar parasal olmayan bir mahiyet taşıyorsa, parasal olmayan kıymet olarak addolunacak ve enflasyon düzeltmesine tabi tutulacak; parasal mahiyet taşıyorsa, enflasyon düzeltmesine tabi tutulmayacaktır.  

 

Hisse Senetlerinin Durumu 

Hisse senetleri, esas itibariyle parasal olmayan iktisadi kıymet olup, enflasyon düzeltmesine tabi tutulacaktır. Ancak hisse senedinin borsada işlem görüyor olması halinde, hisse senedi borsa rayici ile değerlenecek, enflasyon düzeltmesine tabi tutulmayacaktır.  

 

Sermayeye İlave Edilmiş Fonların Durumu 

Sermayeye ilave edilen fonların (Kurumlar Vergisi Kanunu geçici 28 madde gereği oluşan fonlar gibi) sermayeye ilavesi nedeniyle oluşan sermaye artışları, enflasyon düzeltmesine tabi tutulmayacaktır. 

 

Maliye Bakanlığının Yetkisi 

Maliye Bakanlığı, parasal ve parasal olmayan kıymetleri belirlemeye yetkili kılınmış olup, bu kıymetlerin, Maliye Bakanlığınca hazırlanacak bir Tebliğde hesaplar itibariyle ayrıntılı olarak sayılması beklenmektedir.  

 

II- ENFLASYON DÜZELTMESİNDE DİKKATE ALINACAK TUTARLAR 

5024 sayılı Kanunda parasal olmayan kıymetler için dikkate alınacak tutarlar; “Vergi Usul Kanununda yer alan değerleme hükümlerine göre tespit edilen tutarlar” olarak tanımlanmıştır. 

Dolayısıyla, enflasyon düzeltmesi uygulamasına başlarken; parasal olmayan kıymetlerin tutarlarının, VUK’nunda yer alan değerleme hükümlerine göre tespit edilip-edilmediği belirlenecektir.

 

Tutarların Tespitinde Finansman Maliyeti İndirimi Uygulaması 

Parasal olmayan kıymetler için esas alınacak tutarların belirlenmesinde genel kural bu olmakla birlikte; sadece aşağıdaki kıymetlerin düzeltmeye tabi tutarlarının tespiti için, aşağıdaki bedeller üzerinden reel olmayan finansman maliyetlerinin indirilmesi öngörülmüştür. 

·        stokların maliyet bedeli

·        satılan malın maliyet bedeli

·        maddi duran varlıkların maliyet bedeli

·        mali duran varlıkların alış bedeli 

 

Reel Olmayan Finansman Maliyeti 

5024 sayılı Kanunda, reel olmayan finansman maliyeti, “her türlü borçlanmada, borç tutarlarına (yabancı para üzerinden borçlanmalarda düzeltme tarihindeki TL karşılıklarına), borcun kullanıldığı döneme ait TEFE artış oranının uygulanması suretiyle hesaplanan tutar” olarak tarif edilmiştir. 

Buna göre, reel olmayan finansman maliyeti aşağıdaki formülle bulunacaktır.  

Reel ol. fin. mal. = borç tutarı  x   borcun kullanıldığı döneme ait TEFE artış oranı

Borcun kul. dön. ait TEFE artış oranı  = (Borcun kapatıldığı aya ait TEFE  - Borcun alındığı aya ait TEFE) / Borcun alındığı aya ait TEFE   

  

Reel Olmayan  Finansman Maliyetinin Hesaplanmasında Toplam Finansman Maliyetinin Esas Alınması 

Bu yöntemin dışında; toplam finansman maliyetine ilgili döneme ait TEFE artış oranının dönem ortalama ticari kredi faiz oranına bölünmesi suretiyle belirlenen oranın uygulanması suretiyle de  reel olmayan finansman maliyeti hesaplanabilir.

Formül olarak ifade etmek gerekirse;                                                                      

Reel olmayan fin. mal. = Top. fin. mal. X ( ilgili hesap dönemine ait TEFE artış oranı / ilgili hesap dönemine ait ort. ticari kredi faiz oranı )       

[İlgili hesap dönemine ait TEFE artış oranı = (Fin. maliyetinin oluştuğu yıla ait TEFE - Bir önceki yıla ait TEFE) / Bir önceki yıla ait TEFE]

 

Ancak bu yöntemi seçen mükellefler, bu seçimi yaptıkları hesap dönemi dahil üçüncü hesap döneminin sonuna kadar bu seçimlerinden dönemezler.  

 

Toplulaştırılmış Yöntemlerde Reel Olmayan Finansman Maliyeti İndirimi 

Toplulaştırılmış yöntemlerle düzeltmeye tabi tutulan kıymetlerin alış veya maliyet bedeline intikal ettirilen reel olmayan finansman maliyetlerinin düşülmesi ihtiyaridir. 

 

Maliye Bakanlığının Yetkisi 

Bu hesaplamada kullanılacak ticari kredi faiz oranının tespitine ilişkin usul ve esaslar Maliye Bakanlığınca belirlenecektir.  

 

III- ENFLASYON DÜZELTMESİNDE DİKKATE ALINACAK TARİHLER 

Enflasyon düzeltmesi uygulamasında, mali tablolardaki parasal olmayan kıymetlere ait tutarların belirlenmesinden sonra; enflasyon düzeltme uygulamasının başlangıç tarihlerinin belirlenmesi gerekmekte olup, bu tarihler 5024 sayılı Kanunda aşağıdaki gibi belirlenmiştir.

 

1	Deftere Kayıt Tarihi İtibarıyla Düzeltilecek Kalemler	İlk madde ve malzeme
		Ticari mallar
		Yarı mamul ve mamul stoklarının maliyetine dahil edilen unsurlar
		Yıllara sari inşaat ve onarım işlerinde maliyeti oluşturan unsurlar
		Gelecek aylara ve yıllara ait giderler
		Maddi duran varlıklar ve bu varlıkları oluşturan unsurlar
		Maddi olmayan duran varlıklar ve bu varlıkları oluşturan unsurlar
		Özel tükenmeye tabi varlıklar ve bu varlıkları oluşturan unsurlar
		Yıllara sari inşaat ve onarım hakedişleri
		Haklar
		Şerefiyeler
2	Satın Alma Tarihi İtibarıyla Düzeltilecek Kalemler	Alış bedeli ile değerlenen menkul kıymetler
		Mali duran varlıklar
3	Tahsil Tarihi İtibarıyla Düzeltilecek Kalemler	Alınan depozito ve teminatlar (parasal olmayan)
		Avanslar (parasal olmayan)
		Nakit olarak ödenmiş sermaye
		Hisse senetleri ihraç primleri
		Hisse senedi iptal karları
4	Ödeme Tarihi İtibarıyla Düzeltilecek Kalemler	Verilen depozito ve teminatlar (parasal olmayan)
		Avanslar (parasal olmayan)
		Nakdi sermaye karşılığı alınan hisse senetleri
5	Tescil Tarihi İtibarıyla Düzeltilecek Kalemler	Kar yedeklerinin sermayeye ilave edilmesi dolayısıyla artırılan sermaye
		Geçmiş yıl karlarının sermayeye ilave edilmesi dolayısıyla artırılan sermaye
		Net dönem karının sermayeye ilave edilmesi dolayısıyla artırılan sermaye
		Temettü karşılığı alınan hisse senetleri (iştirak edilen şirket sermayesinin tescil tarihi)
6	Mülkiyetin İntikal Ettiği Tarih İtibarıyla Düzeltilecek Kalemler	Ayni sermaye olarak konulan kıymetler
		Ayni sermaye karşılığı alınan hisse senetleri
7	Ayrıldıkları Tarih İtibarıyla Düzeltilecek Kalemler	Parasal olmayan karşılıklar

 

Maliye Bakanlığının Yetkisi 

Maliye Bakanlığı, yukarıda yer almayan kıymetler için düzeltmeye esas alınacak tarihleri belirlemeye yetkili kılınmıştır.

 

Duyurunun devamı için İDEAL 2004/62 - B'yi tıklayınız.

 

 

Gaziantep, 09.02.2004