29/01/2004 tarihli ve 5084 sayılı Yatırımların ve İstihdamın
Teşviki ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunun 2 nci
maddesinin (b) bendinde belirtilen illerde, en az on kişilik istihdam öngören
yatırımlara girişen gerçek veya tüzel kişilere bedelsiz irtifak hakkı tesisi
veya bedelsiz kullanma izni verilmesine ilişkin işlemleri düzenlemek amacıyla,
26/05/2007 tarihli ve 26533 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan "Yatırım ve
İstihdamın Teşviki Amacıyla Bedelsiz İrtifak Hakkı Tesis Edilmesine ve Bedelsiz
Kullanma İzni Verilmesine İlişkin Usul ve Esaslar" yönetmeliğinin ekinde yer
alan "Yatırım ve İstihdamı Teşvik Amaçlı Ön İzin Sözleşmesi"nde harç ve damga
vergisi uygulaması bu sirkülerin konusunu oluşturmaktadır.
2-Yasal Düzenleme :
29/01/2004 tarihli ve 5084 sayılı Yatırımların ve İstihdamın
Teşviki ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunun 5 inci
maddesinde, "Bu Kanunun 2 nci maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde
belirtilen illerde en az on kişilik istihdam öngören yatırımlara girişen gerçek
veya tüzel kişiler lehine; Hazineye, özel bütçeli kuruluşlara, il özel
idarelerine veya belediyelere ait arazi veya arsaların üzerinde kırkdokuz yıl
süreli bağımsız ve sürekli nitelikli bedelsiz irtifak hakkı tesis edilebilir. Bu
taşınmazlar üzerindeki kamuya ait ve ihtiyaç dışı bina ve müştemilat ile
üzerinde henüz faaliyete geçmemiş yatırım bulunan arazi veya arsalar da bu
kapsamda değerlendirilir. Ancak, talep edilen taşınmazın bulunduğu ilçenin mülkî
sınırları içinde organize sanayi veya endüstri bölgesi bulunması halinde, bu
bölgelerde yer alabilecek yatırımlar için tahsis edilecek boş parsel bulunmaması
şartı aranır.
31/8/1956 tarihli ve 6831 sayılı Orman Kanununa tâbi
alanlar hariç olmak üzere, Devletin hüküm ve tasarrufu altında bulunması
nedeniyle irtifak hakkı tesis edilemeyen taşınmazlar üzerinde ise kırkdokuz yıl
süreli bedelsiz kullanma izni verilebilir. Bu Kanunun 2 nci maddesinin (a) bendi
kapsamı dışında kalan kalkınmada öncelikli yörelerdeki diğer illerde (Gökçeada,
Bozcaada hariç) bedelsiz yatırım yeri tahsisine ilişkin olarak, 5 inci maddenin
31/12/2006 tarihinde yürürlükte olan hükümleri uygulanır.
İrtifak hakkı tesis edilecek veya kullanma izni verilecek
taşınmazlardan imar planı bulunmayanların planları ile uygulama projeleri,
bedelsiz olarak verilen ön izin süresi içinde yapılır.
...
Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usûl ve esaslar Maliye
Bakanlığınca belirlenir." hükmü yer almaktadır.
Konuyla ilgili olarak Maliye Bakanlığınca hazırlanarak
26/05/2007 tarihli ve 26533 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan "Yatırım ve
İstihdamın Teşviki Amacıyla Bedelsiz İrtifak Hakkı Tesis Edilmesine ve Bedelsiz
Kullanma İzni Verilmesine İlişkin Usul ve Esaslar" yönetmeliğinin 14 üncü
maddesinde, irtifak hakkına veya kullanma iznine konu taşınmazların maliki
idarelerce, bedelsiz irtifak hakkı tesis edilecek veya kullanma izni verilecek
taşınmazlardan imar planı bulunmayan yerlerin, yatırımcı tarafından imar
plânlarıyla imar uygulamalarının ve yapılacak tesislere ilişkin uygulama
projelerinin yaptırılması amacıyla ön izin verilebileceği, bu durumda taşınmazın
maliki idare ile yatırımcı arasında ön izin sözleşmesi imzalanacağı; 16 ncı
maddesinde de, söz konusu sözleşmenin noterde tasdik ettirilmesi gerektiği hükme
bağlanmıştır.
Bilindiği gibi, 492 sayılı Harçlar Kanununun 38 inci
maddesinde, noter işlemlerinden bu kanuna bağlı (2) sayılı tarifede yazılı
olanlarının noter harçlarına tabi olacağı hüküm altına alınmış, Kanunun 42 nci
maddesinin 2 nci fıkrasında, "Menkul ve gayrimenkul mallar hakkında alım,
satım, taahhüt ve rehinle ilgili her nevi mukavele, senet ve kâğıtlarda değer
gösterilmesi mecburidir. Rehin bordroları ile kamu idarelerine verilmek üzere
ilgili mevzuatla belirlenen kurallara uyulacağına ilişkin olarak düzenlenen
taahhütnameler hakkında bu hüküm uygulanmaz." hükmüne yer verilmiştir.
Ayrıca, Harçlar Kanununa bağlı (2) sayılı tarifenin I-1 bendinde, muayyen bir
meblağı ihtiva eden her nevi senet, mukavelename ve kağıtlardan beher imza için
binde 0,90 oranında nispi harç alınacağı; II-1 bendinde de, belli meblağı ihtiva
etmeyen ve alınacak harç miktarı kanun ve tarife de ayrıca gösterilmemiş olan
senet, mukavele ve kağıtlardaki imzaların her birinden maktu esasa göre harç
alınacağı belirtilmiştir.
Öte yandan, 488 sayılı Damga Vergisi Kanununa ekli (1) sayılı
tablonun "I.Akitlerle ilgili kağıtlar" başlıklı bölümünün A/1 fıkrasında da,
"Belli parayı ihtiva eden mukavelenameler"in binde 7,5 oranında damga vergisine
tabi tutulacağı hükmü yer almaktadır.
3- "Yatırım ve İstihdamı Teşvik Amaçlı Ön İzin
Sözleşmeleri"nde harç ve damga vergisi uygulaması :
Kanun hükümleri uyarınca, menkul ve gayrimenkul mallara ilişkin
alım, satım, taahhüt ve rehin ile ilgili olarak noterde yapılan işlemlerde değer
gösterilerek, bu değer üzerinden noter harcı tahsil edilecek; işleme ilişkin
kağıdın 488 sayılı Damga Vergisi Kanununa ekli (1) sayılı tabloda yer alması
halinde aynı değer üzerinden damga vergisi aranılacaktır.
Ancak, 5084 sayılı Kanun uyarınca düzenlenen "Yatırım ve
İstihdamı Teşvik Amaçlı Ön İzin Sözleşmesi"nin, bedelsiz irtifak hakkı tesis
edilecek veya bedelsiz kullanma izni verilecek gayrimenkullerin imar planları ve
uygulama projelerinin yapılabilmesine olanak sağlamak üzere tesis edilen ve
taahhüt içermeyen bir işlem olduğu anlaşılmaktadır.
Buna göre, 492 sayılı Harçlar Kanununun 42 nci maddesi
kapsamında yer almayan ve dolayısıyla değer gösterilme zorunluluğu bulunmayan
"Yatırım ve İstihdamı Teşvik Amaçlı Ön İzin Sözleşmesi"nin maktu noter harcına
tabi tutulması; belli parayı ihtiva etmeyen söz konusu sözleşme için damga
vergisi aranılmaması gerekmektedir.
Mevzuattaki Gelişmeler
