1- Giriş

Derneklere Bakanlar Kurulu Kararı ile kamuya yararlı dernek statüsü verilmesi sürecinde, Bakanlığımız görüşünün oluşturulmasında esas alınan kriterler bu sirkülerin konusunu oluşturmaktadır.
Ayrıca sirkülerde, kamuya yararlı derneklere sağlanan vergisel avantajlar kısaca belirtilmiştir.

2. Kamuya Yararlı Dernek Statüsünün Alınma Sürecinde Maliye Bakanlığının İşlevi

2.1. Kamuya Yararlı Dernek Statüsünün Alınma Süreci

Dernekler Kanununun 58 inci madde hükmü uyarınca, bir derneğin kamu yararına çalışan derneklerden sayılabilmesi için;

- En az bir yıldan beri faaliyette bulunması,
- Amacının ve bu amacı gerçekleştirmek için giriştiği faaliyetlerin ülke çapında yararlı sonuçlar verecek nitelik ve ölçüde olması,
gerekmektedir.

Derneklerin kamuya yararlı dernek statüsüne yönelik talepleri, dernek merkezinin bulunduğu yerin valiliği aracılığıyla İçişleri Bakanlığı’na iletilmektedir. Kamuya yararlı dernek statüsü, ilgili bakanlıkların görüşü de alınarak İçişleri Bakanlığı’nın önerisi, Danıştay İdari İşler Kurulunun kararı ve Bakanlar Kurulunun onayı ile verilmektedir. (Dernekler Kanunu; Madde 59)

Bu süreç içerisinde İçişleri Bakanlığı, ilgili bakanlık olarak Bakanlığımızın görüşünü de almaktadır.


2.2. Bakanlığımızca Yapılan Değerlendirme

Kamu hizmetleri Devletin asli görevleri arasında yer alan ve herkesin yararlanmasına açık bulunan hizmetlerdir. Buna göre, bir derneğin kamuya yararlı derneklerden sayılabilmesi için derneğin amacının ve amacı gerçekleştirmek için giriştiği faaliyetlerin belli bir zümreye ve yöreye değil, bütün vatandaşlara ve ülkeye yarar getirecek nitelikte olması gerekmektedir.

Tüzükte yazılı amaçlar arasında yer alan hizmetlerin, kamuya yararlı hizmetler olması derneğin kamuya yararlı sayılması bakımından yeterli olmayıp, gerçekleştirilen hizmetlerin Devletin kamu hizmeti yükünü azaltıcı ölçüde bulunması da gereklidir. Nitekim, Dernekler Kanununun 58 inci maddesinin 2 numaralı bendinde yer alan “ Derneğin amacı ve bu amacı gerçekleştirmek için giriştiği faaliyetlerin ülke çapında yararlı sonuçlar verecek nitelik ve ölçüde olması şarttır.” hükmü ile bu husus açıkça belirtilmektedir.

Bu bağlamda, derneğe kuruluşta amaç edindiği hizmetlerle orantılı belli bir malvarlığının tahsisi gerekmektedir. Aksi halde yeterli bir malvarlığına sahip bulunmayan bir derneğin kamu hizmetlerini yerine getirmesi mümkün değildir.

2.2.1. Aranan Şartlar

Yukarıda belirtilen görüşler çerçevesinde, kamu yararına çalışan derneklerden sayılma talebinde bulunan bir dernek hakkında Bakanlığımızca olumlu görüş verilebilmesi için aşağıdaki koşulların varlığı aranmaktadır.

- Dernek tüzüğünde; amaç olarak belirlenen faaliyetlerin kamu hizmeti niteliğinde olması.

- Yıl içinde elde edilen gelirlerin en az üçte ikisinin dernek amaçlarına harcanacağı hususuna tüzükte yer verilmesi.

- Derneğin amaç edindiği hizmetlerin herkesin yararına açık olacağının, belli bir yöre veya kitleye hizmetle sınırlı olmadığının tüzükte yazılı bulunması.

- Yukarıdaki maddelerde belirtilen hususların en az son iki yılda fiilen gerçekleştirilmiş olması.

- Derneğin sahip olduğu malvarlığının ve yıllık gelirinin tüzüğünde amaç edindiği hizmetleri gerçekleştirecek düzeyde olması.

2.2.2. Şartların Varlığının Tespiti

Bu şartların varlığı konusunda iki aşamalı bir inceleme yapılmaktadır. Birinci aşamada Gelirler Genel Müdürlüğü bir ön inceleme yapmaktadır. Bu aşamada yukarıda yer alan şartlardan bazılarının gerçekleşmediğinin görülmesi halinde Bakanlığımızca olumsuz görüş bildirilmektedir.

Ön inceleme sonucunda şartları taşıdığı görülen dernekler, bu şartları uygulamada da taşıyıp taşımadıklarının tespiti açısından incelemeye sevk edilmektedir. İnceleme sonucunun olumlu olması halinde Bakanlığımızca ilgili Bakanlığa olumlu görüş bildirilmektedir.


3. Kamuya Yararlı Derneklere Tanınan Vergisel Ayrıcalıklar

Dernekler tüzel kişilikleri itibariyle kurumlar vergisi kapsamına girmediklerinden, kamuya yararlı dernek statüsü kazanan derneklerin kurumlar vergisinden muafiyetleri de söz konusu olmamaktadır.

Kamuya yararlı dernek statüsü kazanan dernekler mevcut düzenlemelere göre;

- 25.10.1984 tarih ve 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanununun 17 nci maddesinin 1 ve 2 numaralı fıkraları kapsamına giren teslim ve hizmetleri için katma değer vergisi istisnasından,

- 08.06.1959 tarih ve 7338 sayılı Veraset ve İntikal Vergisi Kanununun 3 üncü maddesinin (a) bendine göre, veraset ve intikal vergisi muafiyetinden,

- 02.07.1964 tarih ve 492 sayılı Harçlar Kanununun 59 uncu maddesinin (b) bendine göre, iktisap edecekleri gayrimenkullerin ve sair ayni hakların tescilleri ve şerhi gerektiren işlemleri ile derneğe ait tesislerin ve bu tesislerin sonradan iktisap edecekleri gayrimenkullerin ve sair ayni hakların tescilleri ve şerhi gerektiren işlemleri ve bunların terkinlerinde harç istisnasından,

- 29.07.1970 tarih ve 1319 sayılı Emlak Vergisi Kanununun 4 üncü maddesinin (e) ve 14 üncü maddesinin ( c) fıkrasına göre, sahip oldukları bina ve araziler için (derneklere ait iktisadi işletmelere ait olmaları veya bu iktisadi işletmelere tahsis edilmesi hariç) emlak vergisi muafiyetinden,

- 1.7.1964 tarih ve 488 sayılı Damga Vergisi Kanununa bağlı (2) sayılı tablonun (V) bölümünün 17 nci bendine göre, her türlü işlemlerinde düzenlenen ve damga vergisi bu teşekküller tarafından ödenmesi gereken kağıtlarla ilgili olarak damga vergisi istisnasından,yararlanmaktadır.

Yukarıda sayılan muafiyet ve istisnalar derneğin tüzel kişiliğine yönelik olup, derneğe ait iktisadi işletmelerin bu muafiyet ve istisnalardan yararlanması mümkün bulunmamaktadır.


Kemal UNAKITAN
Maliye Bakanı