Başlık Gelir Vergisi Sirküleri/2
Tarih 07/08/2003
Sayı GVK-2/2003-2/Geçici Vergi Uygulaması 1



Konusu : Yıl içinde geçici vergi oranında yapılan değişikliklerin uygulanması
Tarihi : 07/08/2003
Sayısı : GVK-2/2003-2/Geçici Vergi Uygulaması 1


İlgili olduğu maddeler : Gelir Vergisi Kanunu Mükerrer Madde 120
İlgili olduğu kazanç türleri : Ticari Kazanç, Serbest Meslek Kazancı

1- Giriş

Gelir Vergisi Kanununun Mükerrer 120’nci maddesi hükmü uyarınca, ticari kazanç sahipleri (basit usulde vergilendirilenler hariç) ile serbest meslek erbabı cari vergilendirme döneminin gelir vergisine mahsup edilmek üzere ticari ve mesleki kazancın tespitine ilişkin hükümlere göre belirlenen ilgili hesap döneminin üçer aylık kazançları üzerinden geçici vergi ödemekle yükümlüdürler.

Maddede geçici vergi oranı gelir vergisi tarifesinin ilk gelir dilimine uygulanan oran olarak belirlenmiştir. Dolayısıyla gelir vergisi tarifesinin ilk gelir dilimine uygulanan oran konusunda yapılan değişiklik özel bir belirleme yapılmadığı sürece uygulanacak geçici vergi oranını da etkilemektedir.

Bu bağlamda, 4842 sayılı Kanunla gelir vergisi tarifesinde yapılan değişiklik, 24/04/2003 tarihinden sonra sona erecek geçici vergi dönemlerinde uygulanacak geçici vergi oranını da değiştirmiştir. Gelir vergisi mükelleflerinin birinci geçici vergi dönemi 31/03/2003 tarihinde sona erdiğinden, bu mükelleflerin birinci geçici vergi dönemine ilişkin olarak beyan ettikleri geçici vergi matrahlarına % 15 oranı uygulanacak, müteakip dönemlere ait geçici vergi matrahları ise % 20 oranında vergiye tabi tutulacaktır.

Aynı hesap dönemine ilişkin geçici vergi dönemlerinde farklı geçici vergi oranlarının geçerli olması halinde geçici vergi tutarının nasıl hesaplanacağı bu sirkülerin konusunu oluşturmaktadır.

2- Geçici Vergi Oranlarında Değişiklik Olması Halinde Geçici Vergi Tutarının Hesaplanması

Geçici vergi dönemleri üçer aylık olmakla birlikte, beyan edilecek kazancın hesaplanmasında 3, 6, 9 ve 12 aylık kazançlar (mali tablolar) esas alınmaktadır. Gerek gelir vergisi gerekse kurumlar vergisi mükellefleri tarafından kullanılmakta olan beyanname de bu anlayışla düzenlenmiştir. Örneğin, ikinci döneme ilişkin geçici vergi; Ocak-Haziran dönemine ilişkin olarak çıkarılan 6 aylık mali tablolara göre bulunan kazanç üzerinden hesaplanan vergiden, birinci dönemde ödenmesi gereken geçici verginin indirilmesi suretiyle bulunmaktadır.(1)

Yıllık vergilendirme dönemi içerisinde geçici vergi oranında herhangi bir değişiklik olmadığı durumda, beyan edilecek hesaplanan geçici vergi tutarı, geçici vergi matrahına geçici vergi oranının uygulanması suretiyle bulunmaktadır.

Aynı vergilendirme dönemine ilişkin geçici vergi dönemlerinde farklı vergi oranı uygulanması söz konusu olduğunda, kümülatif kazanca göre hesaplanan matrahın o dönemde geçerli olan geçici vergi oranı ile çarpılması hatalı bir geçici vergi tutarı bulunmasına yol açmaktadır. Bu nedenle, farklı vergi oranına tabi dönemlerde beyan edilen matrahların ayrıştırılması ve her birine o dönemde geçerli olan oranın uygulanması suretiyle hesaplanan geçici vergi tutarının bulunması gerekmektedir.

Bu kapsamda, 2003 yılının ikinci dönemine ilişkin olarak verilecek geçici vergi beyannamesinin 25 numaralı satırına yazılacak olan “hesaplanan geçici vergi tutarı”, geçici vergi matrahı olarak beyan edilen tutarın % 20 si olarak hesaplanmayacak, matrahın birinci dönemde beyan edilen tutar kadarlık kısmına % 15, geri kalan kısmına ise % 20 oranı uygulanmak suretiyle bulunacaktır.

Örnek: Vergilendirme dönemi takvim yılı olan bir ticari kazanç mükellefi, birinci geçici vergi döneminde 4 milyar lira geçici vergi matrahı beyan etmiş ve bu matrahın % 15’i oranında hesaplanan geçici vergiyi ödemiştir. Mükellefin 6 aylık bilançosuna göre kazancı 9 milyar liradır. Mükellef tarafından beyannamenin hesaplanan geçici vergi satırına yazılacak tutar 4 milyar liranın % 15’i olan 600.000.000,-TL ile kalan 5 milyarın % 20’si olan 1.000.000.000,-TL’nın toplamı olan 1.600.000.000,-TL olacaktır. Beyannamede aşağıdaki tutarlar görülecektir.

Geçici Vergi Matrahı 9.000.000.000
Hesaplanan Geçici Vergi 1.600.000.000
Önceki Dönemlerde Hesaplanan Geçici Vergi 600.000.000
Ödenmesi Gereken Geçici Vergi 1.000.000.000
Mahsup Edilecek Tevkifat Tutarı 0
Mahsup Edilecek Geçici Vergi ve Tevkifat 600.000.000
Ödenecek Geçici Vergi 1.000.000.000


2003 yılının ikinci geçici vergi dönemine ilişkin yukarıdaki açıklamalar, 2003 yılına ilişkin izleyen geçici vergi dönemlerinde de geçerli olacaktır.

Yukarıda gelir vergisi mükellefleri baz alınarak yapılan açıklamalar kurumlar vergisi mükellefleri açısından da geçerlidir.

Halen geçmiş dönemlerde bastırılmış olan geçici vergi beyannamelerinin kullanılıyor olması dolayısıyla beyannamenin açıklamalar bölümünün 4 üncü maddesinde eski oranlara atıf yapılmaktadır. Bu oranların gelir vergisi mükellefleri için % 20, kurumlar vergisi mükellefleri açısından da % 30 olarak dikkate alınması gerekmektedir.