Bilindiği üzere, 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun 4958 sayılı
Kanunla değişik 77 nci maddesinin ikinci fıkrasında, ölüm, doğum ve evlenme yardımları, yolluklar,
kıdem, ihbar ve kasa tazminatları, ayni yardımlar ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik
Bakanlığınca miktarları yıllar itibariyle belirlenecek yemek,çocuk ve aile
zamlarının sigorta primlerinin hesabına esas tutulacak kazançların aylık
tutarının tespitinde nazara alınmayacağı, bunların dışında her ne ad altında
ödeme yapılırsa yapılsın tüm ödemelerin prime tabi tutulacağı hükme bağlanmıştır.
Söz konusu Tebliğ ile ,1.1.2004 tarihinden geçerli olmak
üzere sigortalılara yemek
parası, çocuk ve aile zamları adı altında yapılan ödemelerin sigorta
primlerinden istisna tutulacak miktarları belirlenmiş bulunmaktadır.
Bu tebliğe göre sigortalılara;
Yemek
parası olarak yapılan
ödemelerin, işyerinde veya müştemilatında yemek verilmemesi şartıyla fiilen
çalışılan gün sayısı dikkate alınarak 16 yaşından büyükler için her yıl belirlenen günlük asgari ücretin
%6’sının yemek parası
verilecek gün sayısı ile çarpılması sonucunda bulunacak miktarının,
Çocuk
zammı olarak yapılan
ödemelerden; iki çocuğa kadar ( iki çocuk dahil ) çocukların 18 yaşını, orta
öğretim yapması halinde 20 yaşını, yüksek öğretim yapması halinde 25 yaşını
doldurmamış olmaları şartıyla veya çalışamayacak durumda malul bulunan ve Sosyal
Sigortaya, Emekli Sandıklarına tabi çalışmalarından dolayı gelir veya aylık
almayan erkek çocukları ile yaşları ne olursa olsun evli olmayan, evli olmakla
beraber sonradan boşanan veya dul kalan ve Sosyal Sigortaya, Emekli Sandıklarına
tabi bir işte çalışmayan, buralardan gelir veya aylık almayan kız çocukları
için, sigortalının hizmet akdinin devam etmesi şartıyla fiilen çalışmasının olup
olmadığı üzerinde durulmaksızın iki çocuğu geçmemek kaydıyla çocuk başına her yıl 16 yaşından büyükler için
belirlenen aylık asgari ücretin %2’si oranındaki tutarının,
Aile
zammı olarak yapılan
ödemelerin; sigortalının hizmet akdinin devam etmesi şartıyla fiilen
çalışmasının olup olmadığı üzerinde durulmaksızın, sigortalının eşinin her hangi
bir sosyal güvenlik kuruluşuna tabi olarak çalışmaması ve buralardan gelir veya
aylık almaması kaydıyla, her
yıl16 yaşından büyükler için belirlenen aylık
asgari ücretin % 10’u oranındaki tutarının,
Aylık
sigorta primine esas kazançların hesaplanmasında dikkate alınmaması uygun görülmüştür.
1.1.2004 tarihinden itibaren yürürlüğe giren ve 16 yaşından büyük işçiler için tespit
olunan günlük asgari ücret 14.100.000.-TL, aylık asgari ücret 423.000.000.- TL,
olduğundan, söz konusu ödemelerle ilgili olarak sigorta primlerinden, sosyal güvenlik destek priminden ve
işsizlik sigortası priminden istisna olan tutarların aşağıdaki şekilde hesaplanması gerekmektedir.
I-
Yemek Parası, Çocuk ve Aile
Zammının Hesaplanması:
A-Yemek Parası:
Sigortalılara yemek parası olarak yapılan ödemelerde sigorta priminden
istisna olan miktar, her yıl
belirlenen günlük asgari ücretin %6’sı x yemek parası verilecek (fiilen
çalışılan) gün sayısı şeklinde hesaplanacaktır.
Örneğin;
ay içindeki prime esas
kazancı 550 milyon TL olan bir sigortalıya işyerinde veya müştemilatında yemek
verilmemesi nedeniyle fiilen çalışılan günler için yemek bedeli olarak ayrıca
100 milyon TL de yemek parası ödenmesi halinde, bu durumdaki sigortalının o ay
içinde 26 gün çalıştığı da varsayıldığında, 2004/Ocak ayında sigorta priminden
istisna olacak yemek bedeli;
Günlük Brüt Günlük istisna Yemek parası verilecek
Aylık istisna
Asgari
Ücret tutarı (fiilen çalışılan) gün sayısı tutarı
14.100.000.-TL
x % 6 = 846.000.-TL. x 26
=
21.996.000.-TL
olarak
bulunacaktır.
Bu tutar,
sigortalının bir aylık prime esas kazancından düşüldükten sonra( 650.000.000
.-TL – 21.996.000.-TL) ödenecek olan primlerin kalan brüt miktar
(628.004.000.-TL) üzerinden tahakkuk ettirilmesi gerekmektedir.
Öte yandan, sigortalılara ay içinde yemek parası olarak nakit ödeme
yapılmaksızın, çalıştıkları işyerinin dışında yemek üretimi yapan başka firma
veya şahıslar tarafından örneğin yemek kuponu karşılığında, gerek işyerinde,
gerekse işyerinin dışında yemek verilmesi üzerine, işverence bu firma veya
şahıslara fatura karşılığında yemek bedeli olarak ödeme yapılması halinde, bu
nitelikteki fatura bedellerinden sigorta primi tahakkuk ettirilmemesi
gerekmektedir.
B-Çocuk
Zammı:
Sigortalılara çocuk zammı adı altında yapılan ödemelerde sigorta
primlerinden istisna olan miktar, her bir çocuk için, aylık brüt asgari ücret x %2 şeklinde hesaplanacaktır.
Örneğin;
18 yaşından küçük 3 çocuğu olan bir sigortalıya 2004/Ocak ayında brüt ücret
olarak 550 milyon lira ve 200 milyon lira da çocuk zammı adı altında ödeme
yapılıyorsa, istisna kapsamına en çok 2 çocuk girdiğinden, bu sigortalı için, o
ayda sigorta primi kesilmemesi gereken çocuk zammı tutarı, 8.460.000.TLx2 Çocuk=
16.920.000.- TL olacak ve bu tutar, sigortalının bir aylık brüt kazancından
düşüldükten sonra (750.000.000.-TL. – 16.920.000.-TL.) ödenecek olan primlerin
kalan brüt miktar (733.080.000.-TL.) üzerinden tahakkuk ettirilmesi
gerekmektedir.
C-Aile
Zammı:
Sigortalılara aile zammı adı altında yapılacak ödemelerde sigorta primi
kesilmeyecek olan tutar: aylık
brüt asgari ücret x % 10 şeklinde hesaplanacaktır.
Örneğin; eşi çalışmayan ve 2004/Ocak ayında 550 milyon lira ücret ve 200 milyon
lira da aile zammı olmak üzere toplam 750 milyon lira aylıkla çalışan bir
sigortalı için sigorta primi kesilmeyecek aile zammı tutarı, aylık
42.300.000.-TL. olduğuna göre, sigortalının aylık toplam brüt kazancından bu
miktar düşüldükten sonra ( 750.000.000.-TL. – 42.300.000.-TL.) ödenecek olan
primlerin kalan brüt miktar (707.700.000.-TL) üzerinden tahakkuk ettirilmesi
gerekmektedir.
ll –Yemek Parası, Çocuk ve Aile
Zamlarının Yıllık Ödenmesi:
Sigortalılara yemek parası ile çocuk ve aile zamlarının yıllık olarak bir
defada ödenmesi halinde, bu ödemelerin, Genelgenin l/A,B ve C bölümlerinde
belirtildiği şekilde bulunacak aylık tutarlarının 12 katını geçmeyen kısmı
sigorta primlerine tabi tutulmayacak, aşan kısmı ise prime tabi olacaktır.
Örneğin; 2004 yılında fiilen 300 gün çalışan (yemek
verilmesi gereken) ve kendisine aylık 550 milyon TL ücret, 50 milyon TL yemek
parası, çocuk başına 50 milyon TL çocuk zammı ve 100 milyon TL aile zammı olmak
üzere toplam 800 milyon TL ödenen ve eşi çalışmayan 18 yaşından küçük iki
çocuklu bir sigortalı için, yemek parası ile çocuk ve aile zamlarının yıllık
tutarının 2004/Ocak ayında ödendiğini varsayalım.
Genelgenin I.bölümündeki açıklamalar dikkate alınarak sigorta
primlerinden istisna olan ve olmayan yıllık tutarlar aşağıdaki tabloda olduğu
gibi hesaplanacaktır.
Ödemenin Niteliği
2004 Yılı için Ocak ayında ödenen tutar
(1)
2004 Yılı İstisna Tutarı
(2)
Prime tabi olması gereken fark matrah
(1-2)
Yemek Bedeli
600.000.000 TL
(50.000.000X12)
253.800.000 TL
(846.000 TLx300 gün)
346.200.000 TL
Çocuk Zammı (2 Çocuk için)
1.200.000.000 TL
(100.000.000 TLx12)
203.040.000 TL
(16.920.000 TLx12)
996.960.000 TL
Aile Zammı
1.200.000.000 TL
(100.000.000 TLx12)
507.600.000 TL
(42.300.000 TL x 12)
692.400.000 TL
TOPLAM
3.000.000.000 TL
964.440.000 TL
2.035.560.000 TL
Bu durumda ;
2004/Ocak ayındaki SPEK matrahı
Ödenen ücret :
550.000.000 TL
Prime Tabi olması gereken (istisna dışı) fark matrah :2.035.560.000 TL
TOPLAM
:2.585.560.000 TL
olacaktır.
Görüldüğü üzere, hesaplanan bu miktar (2.585.560.000 TL) 2004/Ocak ayı
için belirlenen SPEK aylık üst sınırının (2.748.150.000.-TL) altında
kaldığından, bu tutarın tamamının sigorta primine tabi tutulması gerekmektedir.
III-Kazançların Sigorta
Primine Esas Kazanç Alt Sınırının Altında Kalması:
Yukarıda belirtilen yemek paraları, çocuk ve aile zamlarının, sigorta
primlerinden istisna olan miktarları, prime esas aylık kazanç toplamından
indirilmesinden sonra geriye kalan sigorta primine esas kazançlar toplamının,
prime esas kazanç alt sınırının altında kalması halinde, 506 sayılı Kanunun 78
inci maddesinin üçüncü fıkrası gereğince, sigorta primine esas kazanç alt sınırı
ile sigortalının kazancı arasındaki fark tutara ilişkin sigorta primlerinin
tümünün işverence karşılanması gerekmektedir.
Ancak, bu uygulamada 01.01.2004 ile 30.06.2004 tarihleri arasında 506
sayılı Kanuna 5073 sayılı Kanunun 13 üncü maddesi ile eklenen Geçici 90 ıncı
madde hükmü göz önünde bulundurulacağından, 29.01.2004 tarih ve 16-306 Ek sayılı
Genelgede belirtildiği gibi işlem yapılacaktır.
Bilgi
edinilmesini, buna göre işlem yapılmasını, uygulamada doğacak tereddütler
hakkında ise Genel Müdürlüğümüzden talimat istenilmesini rica ederiz.
Mevzuattaki Gelişmeler
