MADDE 1 – (1) Bu Yönetmeliğin amacı; 13/1/2011 tarihli ve 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu ve 26/9/2011 tarihli ve 660 sayılı Kamu
Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumunun Teşkilat ve Görevleri
Hakkında Kanun Hükmünde Kararname çerçevesinde yapılacak bağımsız
denetime, bağımsız denetim kuruluşlarına ve bağımsız denetçilere ilişkin usul ve
esasları düzenlemektir.
Kapsam
MADDE 2 – (1) Bu Yönetmelik; 6102 sayılı Kanun ve 660 sayılı Kanun
Hükmünde Kararname çerçevesinde yapılacak bağımsız denetime, bağımsız denetim
kuruluşlarının ve bağımsız denetçilerin; yetkilendirilmelerine, sicil
kayıtlarının tutulmasına, yükümlülüklerine, sorumluluklarına, bunların Kurum tarafından incelenmesine ve denetlenmesine
ve bunlar hakkında uygulanacak idari yaptırımlara ilişkin usul ve esasları
kapsar.
Dayanak
MADDE 3 – (1) Bu Yönetmelik, 26/9/2011 tarihli ve 660 sayılı Kamu Gözetimi, Muhasebe ve
Denetim Standartları Kurumunun Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde
Kararnamenin 9 uncu, 25 inci ve 27 nci maddelerine
dayanılarak hazırlanmıştır.
Tanımlar
MADDE 4 – (1) Bu Yönetmelikte geçen;
a) Bağımsız denetçi:
Bağımsız denetim yapmak üzere, 1/6/1989 tarihli ve 3568
sayılı Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanununa
göre yeminli mali müşavirlik ya da serbest muhasebeci mali müşavirlik ruhsatını
almış meslek mensupları arasından Kurum tarafından yetkilendirilen
kişileri,
b) Bağımsız denetim:
Finansal tablo ve diğer finansal bilgilerin,
finansal raporlama standartlarına uygunluğu ve doğruluğu hususunda, makul
güvence sağlayacak yeterli ve uygun bağımsız denetim kanıtlarının elde edilmesi
amacıyla, denetim standartlarında öngörülen gerekli bağımsız denetim
tekniklerinin uygulanarak defter, kayıt ve belgeler üzerinden denetlenmesi ve
değerlendirilerek rapora bağlanmasını,
c) Bağımsız denetim ekibi: Bağımsız denetim kuruluşu adına
belirli bir bağımsız denetim görevini yerine getirmek üzere, sorumlu denetçi ve
onun sorumluluğu altında görev yapan bağımsız denetçilerden oluşan
ekibi,
ç) Bağımsız denetim
kuruluşu: Kurumca bağımsız denetim yapmakla yetkilendirilen ortakları yeminli
mali müşavirlik ya da serbest muhasebeci mali müşavirlik ruhsatını almış meslek
mensuplarından oluşan sermaye şirketlerini,
d) Bağımsız denetim resmi sicili
(Sicil): Kurum tarafından elektronik ortamda tutulan ve bağımsız denetim
kuruluşları ile denetçilerin kayıtlarının izlendiği resmi sicili,
e)
Denetim ağı: Bağımsız denetim kuruluşlarının veya bağımsız denetçilerin
aralarında hukuki bir bağ olup olmadığına bakılmaksızın; kâr veya maliyet
paylaşımını hedefleyen veya ortak bir mülkiyet, kontrol veya yönetimi, ortak
kalite kontrol politikalarını ve süreçlerini, ortak bir iş stratejisini, ortak
bir marka veya unvan kullanımını ya da mesleki kaynakların önemli bir kısmını
ortaklaşa kullanmayı amaçlayan işbirliğine yönelik yapılanmayı,
f) Denetlenen işletme: Bağımsız
denetim yaptırmak üzere bağımsız denetim kuruluşu veya bağımsız denetçi ile
sözleşme imzalamış olan işletmeleri,
g) Finansal tablolar:
Türkiye Muhasebe Standartları uyarınca hazırlanması gereken finansal
tabloları,
ğ) İlişkili bağımsız denetim
kuruluşu ve diğer işletmeler: Aralarında hukuki bir bağ olup olmadığına
bakılmaksızın bağımsız denetim kuruluşunun, yönetiminde doğrudan veya dolaylı
olarak etkili olduğu veya denetim kuruluşunun yönetiminde doğrudan veya dolaylı
olarak etkili olan diğer bağımsız denetim kuruluşlarını ve diğer
işletmeleri,
h) Kalite güvence sistemi: Bağımsız
denetimde gerekli kaliteyi ve kamuoyunun yapılan
bağımsız denetime olan güvenini sağlamak amacıyla bağımsız denetim kuruluşu ya
da bağımsız denetçi tarafından yapılan işin, belirlenen standart ve ilkelere
uygun olarak yapılmasını temin etmek üzere Kurum tarafından oluşturulan
sistemi,
ı) Kalite kontrol
sistemi: Bağımsız denetim kuruluşlarının,
denetimde gerekli kaliteyi sağlamak amacıyla, Kurum düzenlemelerine uygun olarak
bünyelerinde oluşturacakları sistemi,
i) Kamu kurumları: 10/12/2003 tarihli ve 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve
Kontrol Kanununa ekli cetvellerde yer alan kurumları,
j) Kamu yararını ilgilendiren
kuruluşlar (KAYİK): Halka açık şirketler, bankalar,
sigorta, reasürans ve emeklilik şirketleri, faktöring
şirketleri, finansman şirketleri, finansal kiralama şirketleri, varlık yönetim
şirketleri, emeklilik fonları, 28/7/1981 tarihli ve 2499 sayılı Sermaye Piyasası
Kanununda tanımlanmış olan ihraççılar ve sermaye piyasası kurumları ile faaliyet
alanları, işlem hacimleri, istihdam ettikleri çalışan sayısı ve benzeri
ölçütlere göre önemli ölçüde kamuoyunu ilgilendirdiği için Kurum
tarafından bu kapsamda değerlendirilen kuruluşları,
k) Kilit yönetici: Yönetim organı
üyeleri dahil olmak üzere, şirketin faaliyetlerini
plânlama, yönetme veya kontrol etme yetki ve sorumluluğuna doğrudan veya dolaylı
olarak sahip olan kişileri,
l) Kurul: Kamu Gözetimi, Muhasebe
ve Denetim Standartları Kurulunu,
m) Kurum: Kamu Gözetimi, Muhasebe
ve Denetim Standartları Kurumunu,
n) Meslek mensubu: 3568 sayılı
Kanuna göre ruhsat almış serbest muhasebeci mali müşavir ve yeminli mali
müşavirleri,
ö) Sermaye şirketi: 13/1/2011 tarihli ve 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu
uyarınca sermaye şirketi sayılan şirketleri,
p) Sınav: Bağımsız
denetçilik sınavını,
r) Sorumlu denetçi:
Bağımsız denetim kuruluşu tarafından, belirli bir bağımsız denetim faaliyetinin
yürütülmesinden sorumlu tutulan ve bu
denetime ait raporun bağımsız denetim kuruluşu adına imzalanmasına yetkili
kılınan bağımsız denetçiyi,
s) Türkiye Denetim
Standartları (TDS): 660 sayılı Kanun Hükmünde Kararname uyarınca yürürlüğe
konan, bilgi sistemleri denetimi dahil olmak üzere,
bağımsız denetim alanında uluslararası standartlarla uyumlu eğitim, etik, kalite
kontrol ve denetim standartları ile bu alana ilişkin diğer
düzenlemeleri,
ş) Türkiye Muhasebe
Standartları (TMS): 660 sayılı Kanun Hükmünde Kararname uyarınca Kurul
tarafından onaylanarak Türkiye Muhasebe Standardı ve Türkiye Finansal Raporlama
Standardı adıyla yayımlanan muhasebe standartları ile bu alana ilişkin diğer
düzenlemeleri,
t) Yetki belgesi: Bu
Yönetmelikte aranan şartların sağlanması halinde, denetim kuruluşlarına ve
denetçilere faaliyet iznine ilişkin Kurum tarafından verilen Bağımsız Denetim Kuruluşu Belgesi veya Bağımsız Denetçi
Belgesini,
u) Yıllık faaliyet
raporu: Sermaye şirketlerinin yönetim organınca veya şirketler topluluğunda ana
şirketin yönetim organınca 6102 sayılı Kanunun 516 ve 518 inci maddelerine ve
ilgili mevzuata uygun olarak hazırlanan raporu,
ü) Yönetim organı:
Anonim şirketlerde yönetim kurulunu, sermayesi paylara bölünmüş komandit
şirketlerde yöneticiyi veya yöneticileri, limited
şirketlerde müdürü veya müdürleri,
ifade eder.
(2) Bu Yönetmelikte
geçen terimler TMS ve TDS’lerdeki anlamlarıyla
kullanılmış olup bu Yönetmelikteki denetim ibaresi bağımsız denetimi, denetçi
ibaresi bağımsız denetçileri, denetim kuruluşu ibaresi ise bağımsız denetim
kuruluşlarını ifade eder.
İKİNCİ BÖLÜM
Denetimin Esasları
Denetimin amacı ve
kapsamı
MADDE 5
– (1) Denetim finansal
tablolar ve diğer finansal bilgiler dâhil olmak üzere denetime tabi konuların belirlenmiş bir kıstasa uyumlu olup
olmadığı hususunda kullanıcılara TDS çerçevesinde güvence sağlayacak bir görüş oluşturulması amacı ile yapılır.
(2) Denetim,
kullanıcılara denetim konusunun denetim kıstasına uyumuyla ilgili makul veya
sınırlı güvence sağlar. Sınırlı güvence sağlayacağı ilgili mevzuatında veya
denetim sözleşmesinde açıkça belirtilmemiş ise denetim makul güvence verecek
şekilde gerçekleştirilir. Makul ve sınırlı güvence seviyesinin gerektirdiği
denetimin kapsamı TDS çerçevesinde belirlenir.
(3) Denetim;
denetimin konusu hakkında, mesleki etik ilkelere bağlı kalmak ve mesleki
şüphecilik içinde bulunmak suretiyle, TDS çerçevesinde yeterli ve uygun denetim
kanıtı toplanmasını, bu kanıtlara dayandırılarak bir görüş oluşturulmasını ve
görüşün raporlanmasını kapsar.
(4) Denetimin
unsurlarını; denetimin konusu, tarafları, kıstası, kanıtları ve denetim raporu
oluşturur.
Denetimin konusu
MADDE 6 – (1) Denetim 6102 sayılı
Kanun, 660 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ve diğer mevzuat hükümleri uyarınca
denetime tabi tutulan konularda yapılır.
(2) Denetim; 6102
sayılı Kanun hükümlerine göre denetlenmesi öngörülen finansal tablolar, yıllık
faaliyet raporları, riskin erken saptanması ve yönetimine ilişkin sistemler ile
sair mevzuat uyarınca doğrudan veya dolaylı olarak denetim kuruluşları ve
denetçiler tarafından denetlenmesi, incelenmesi veya değerlendirilmesi öngörülen
diğer hususlara ilişkin konuları kapsar.
Denetimin tarafları
MADDE 7 – (1) Denetlenen, denetimi yapan ve
ilgili mevzuatında hedeflenen kullanıcılar
denetimin taraflarını oluşturur.
Denetim kıstası
MADDE 8 – (1) Denetimde denetim
konusunun uyumunun değerlendirildiği önceden belirlenmiş kıstaslar esas alınır.
Finansal tablolar açısından TMS; yıllık faaliyet raporları, riskin erken
saptanması ve yönetimine ilişkin sistem açısından 6102 sayılı Kanunun ve ilgili
mevzuatın denetim kıstasına ilişkin hükümleri; diğer mevzuattan kaynaklanan
denetim konuları açısından ise denetim kıstasıyla ilgili düzenlemeler veya
bunların atıf yaptığı kurallar denetim kıstasını
oluşturur.
(2) Diğer mevzuatta
doğrudan veya dolaylı olarak denetim kuruluşları ve denetçiler tarafından
denetim yapılmasının öngörüldüğü ancak denetim konularının hangi kıstaslara
uyumunun aranacağının belirtilmediği durumlarda, denetim kıstası Kurum
tarafından belirlenir. İsteğe bağlı yaptırılan denetimlerde ise bu belirleme
denetimi talep edenlerce yapılır.
Denetim kanıtı
MADDE 9 – (1) Denetim kanıtı,
denetim konusunda denetim kıstası çerçevesinde önemli uyumsuzluklar bulunup
bulunmadığı hususunda güvence verilmesini teminen
görüş bildirmeye
yönelik olarak denetçi tarafından elde edilen ve belirlenen güvence seviyesi
için yeterli ve uygun bilgi, belge ve beyanlardır. Bu kanıtlar, denetimin TDS
çerçevesinde ve mesleki şüphecilik içinde planlanması ve gerçekleştirilmesi
suretiyle elde edilir ve tevsik edilir.
(2) Denetim, denetimin konusunda önemli
uyumsuzluklara yol açabilecek koşulların mevcut olabileceği göz önünde
bulundurularak mesleki şüphecilik içinde planlanmalı ve gerçekleştirilmelidir.
Önemlilik, mevcut koşullar içinde değerlendirildiğinde, denetim konusu ile
denetim kıstası arasındaki uyumsuzluğun boyutuna, niteliğine veya her ikisine
bağlıdır.
Denetim raporu
MADDE 10 – (1) Denetim raporu,
denetim kanıtlarının TDS çerçevesinde değerlendirilmesi sonucunda, belirlenen
güvence seviyesine uygun şekilde oluşturulan denetçi görüşünün ve varsa dikkat
çekilmek istenen diğer hususların kullanıcıların istifadesine sunulması amacıyla
Kurum düzenlemelerine uygun olarak hazırlanan ve imzalayan denetim kuruluşu veya
denetçi tarafından sorumluluğu üstlenilen belgedir.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Yetkilendirme
Denetim yapmaya
yetkililer
MADDE 11 – (1) Denetim, sadece
Kurumca yetkilendirilen denetim kuruluşları veya denetçiler tarafından yetkileri
çerçevesinde gerçekleştirilir.
(2) Denetim
kuruluşları ve denetçilerin yetkilerinin kullanımı, yetkilendirmenin Kurum
tarafından ilanıyla başlar.
(3) KAYİK’lerin ve faaliyet alanları, işletme büyüklükleri,
çalışan sayısı ve benzeri ölçütlere göre Kurumca belirlenen işletmelerin denetimi yalnızca denetim
kuruluşları tarafından, diğerlerinin denetimi ise denetim kuruluşları veya
denetçiler tarafından
yapılır.
Yetki belgeleri
MADDE 12
– (1) Başvuruları bu
Yönetmelik çerçevesinde Kurum tarafından uygun görülen sermaye şirketlerine
Bağımsız Denetim Kuruluşu Belgesi, meslek mensuplarına ise Bağımsız Denetçi
Belgesi verilir.
Denetim kuruluşlarının yetkilendirilmesi
MADDE 13
– (1) 3568 sayılı Kanun ve
ilgili mevzuatta öngörülen şartlar saklı kalmak kaydıyla, denetim alanında
faaliyet izni talebinde bulunan kuruluşun;
a)Sermaye şirketi
olması,
b) Paylarının veya
hisselerinin nama yazılı olması,
c) Faaliyet konusunun bağımsız denetime veya bununla
birlikte 3568 sayılı Kanun kapsamındaki mesleki alana münhasır
olması,
ç) Ticaret unvanında
bağımsız denetim ibaresinin bulunması,
d) Esas sözleşmesinin
veya şirket sözleşmesinin denetime ilişkin mevzuat hükümlerine aykırı hususlar
içermemesi,
e) Sermayesinin ve oy
haklarının yarısından fazlasının denetçilerine ait olması ve ortaklarının
tamamının meslek mensubu olması,
f) Denetçilerinin 14
üncü madde çerçevesinde Bağımsız Denetçi Belgesine sahip
olması,
g) Denetçilerinin tam
zamanlı ve asgari bir raporlama dönemi için istihdam edilmiş
olması,
ğ) 28 inci maddedeki
şartları sağlayan en az iki sorumlu denetçisinin
bulunması,
h) Denetim
kadrosunun, asgari olarak, 27 nci maddede belirtilen
denetim ekiplerini oluşturabilecek nitelik ve genişlikte olması,
ı) Yönetim organı
üyelerinin tamamının meslek mensubu olması, yüzde yetmiş beşi geçmemek üzere
çoğunluğunun ise kadrosundaki denetçilerden
oluşması,
i) Denetçilerinin,
ortaklarının ve kilit yöneticilerinin başka bir denetim kuruluşunda veya
bağımsız denetim faaliyeti gerçekleştiren herhangi bir gerçek kişi yanında ya da
tüzel kişilikte ortak, kilit yönetici veya denetçi olmaması, kendi adına
bağımsız denetim faaliyetinde bulunmaması,
j) Denetim rehberleri dahil olmak üzere, esasları Kurumca belirlenen
kalite kontrol sistemine ilişkin politika ve süreçlerini yazılı olarak
oluşturmuş olması,
k) Denetim
faaliyetlerini etkin bir şekilde yürütebilmesini teminen Kurum tarafından uygun görülecek düzeyde
organizasyon, mekân, teknik donanım, belge ve kayıt düzenine sahip
olması,
l) Faaliyet izninin
daha önce Kurum tarafından iptal edilmemiş olması,
m) Tüzel kişiliğin ve
ortaklarının olumsuz bir itibara sahip olmaması ve ortaklarının denetim
mesleğinin gerektirdiği şeref ve haysiyete uymayan bir durumunun bulunmaması,
şarttır.
(2) Denetim
faaliyetinde bulunmak isteyen kuruluşlar, birinci fıkrada belirtilen şartları
sağladıklarını gösteren bilgi ve belgelerle birlikte Kuruma başvuruda
bulunurlar. Kurum tarafından gerektiğinde yerinde inceleme yapılmak suretiyle,
başvuruda bulunan kuruluşlardan gerekli şartları taşıdığına karar verilenler, en
geç doksan gün içinde, gerekli harç ve ücretleri ödemeleri ve Kuruma tescil
talebinde bulunmaları halinde sicile kayıt ve ilan edilir. Tescil işleminden
sonra bu kuruluşlara Bağımsız Denetim
Kuruluşu Belgesi verilir.
(3) Diğer mevzuat
hükümleri saklı kalmak kaydıyla, denetim kuruluşlarının devir, bölünme,
birleşme, tür değişikliği işlemleri Kurum iznine tabidir.
(4) Kurum;
belirli alanların düzenlenmesi ve
denetlenmesinden sorumlu kurum, kurul veya kuruluşların görüşlerini alarak, bu
alanlarda denetim yapacak denetim kuruluşları için ek şartlar belirleyebilir ve
bu şartları sağlayan denetim kuruluşlarını listeler halinde ayrıca ilan eder.
Bunların dışında, denetimi yapılacak işletmenin büyüklüğü, faaliyetleri ile tabi
olduğu düzenlemelerin özelliği ve benzeri hususlar dikkate alınarak
belirlenecek işletmeleri denetlemek üzere, şartları
Kurum tarafından belirlenen yeni denetim kuruluşu listeleri
oluşturulabilir.
(5) Ticaret unvanında
bağımsız denetim ibaresi bulunmayan kuruluşlara, üç ay içinde unvan değişikliği
yapılması ve bu değişikliğin Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde ilan edilmesi
koşuluyla Kurum tarafından faaliyet izni verilebilir. Bu süre içinde unvan
değişikliğini gerçekleştirmeyenlerin faaliyet izni iptal
edilir.
(6) Denetim
kuruluşları, denetim yetkisini nitelikleri 28 inci maddede belirlenmiş olan,
kuruluş adına denetim raporu imzalamaya yetkili sorumlu denetçileri eliyle ve
bunların sorumluluğunda kullanır. Bu sorumluluk, denetim kuruluşunun ve kilit
yöneticilerinin sorumluluğunu ortadan kaldırmaz.
Denetçilerin yetkilendirilmesi
MADDE 14 – (1) Denetim faaliyetinde
bulunmak isteyenlerin:
a)
Hukuk, iktisat, maliye, işletme, muhasebe, bankacılık, kamu yönetimi ve siyasal
bilgiler dallarında eğitim veren fakülte ve yüksekokullardan veya denkliği
Yükseköğretim Kurulunca tasdik edilmiş yabancı yükseköğretim kurumlarından en az
lisans seviyesinde mezun olması veya diğer öğretim dallarından lisans
seviyesinde mezun olmakla beraber bu fıkrada belirtilen bilim dallarından en az
lisansüstü seviyesinde diploma almış olması,
b) Meslek mensubu
olması,
c) Türkiye’de
yerleşik olması,
ç) Medeni hakları
kullanma ehliyetine sahip bulunması,
d) 15 inci maddede
belirtilen uygulamalı mesleki eğitimi tamamlamış olması,
e) 16 ncı maddede belirtilen denetçilik sınavında başarılı
olması,
f) 26/9/2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 53 üncü
maddesinde belirtilen süreler geçmiş olsa bile; kasten işlenen bir suçtan dolayı
bir yıl veya daha fazla süreyle hapis cezasına ya da affa uğramış veya hükmün
açıklanması geri bırakılmış olsa bile devletin güvenliğine karşı suçlar,
anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar, milli savunmaya karşı
suçlar, devlet sırlarına karşı suçlar ve casusluk, zimmet, irtikâp, rüşvet,
hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas,
ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, suçtan kaynaklanan
malvarlığı değerlerini aklama veya kaçakçılık suçlarından mahkûmiyeti
olmaması,
g) Faaliyet izninin
daha önce Kurum tarafından iptal edilmemiş olması
ğ) Bağımsız denetim
mesleğinin gerektirdiği şeref ve haysiyete uymayan bir durumunun bulunmaması,
olumsuz bir itibara sahip olmaması,
şartlarını taşıması gerekir.
(2) Denetçi olmak
isteyen meslek mensupları birinci fıkradaki şartları sağladıklarını gösteren
bilgi ve belgelerle birlikte Kuruma başvuruda bulunurlar. Başvurular şahsen veya
görev alınan denetim kuruluşu aracılığıyla yapılır. Kurum tarafından gerekli
şartları taşıdığına karar verilen başvuru sahipleri gerekli harç ve ücretleri
ödemeleri ve Kuruma tescil talebinde bulunmaları halinde sicile kayıt ve ilan
edilirler. Tescil işleminden sonra bu kişilere Bağımsız Denetçi Belgesi, denetçi
kimliği ve denetçi mührü verilir.
(3) Belirli alanların
düzenlenmesi ve denetlenmesinden sorumlu kurum, kurul veya kuruluşların
görüşlerini alarak, bu alanlarda denetim faaliyetinde bulunacak denetçiler için
Kurum ilave şartlar belirleyebilir.
Uygulamalı mesleki eğitim
MADDE 15 – (1) Denetçi olmak isteyenlerin en az 3 yıl süreyle,
finansal tablo denetimi dahil olmak üzere mesleki
konularda denetçi yanında ya da denetim kuruluşunda uygulamalı eğitim almaları
şarttır. 3568 sayılı Kanun çerçevesinde tasdik ve vergi denetimi hizmetlerinde
geçen süreler ile aynı Kanunun 6 ncı maddesinin ikinci
fıkrasında yer alan kamu kurum ve kuruluşlarında denetim yetkisini haiz
olanların, bu kamu kurum ve kuruluşlarında geçirdikleri süreler uygulamalı
mesleki eğitim süresinden sayılır.
(2) En az on beş yıl mesleki
tecrübeye sahip olanlarda uygulamalı mesleki eğitim şartı aranmaz.
(3) Bu Yönetmelik uygulamasında
mesleki tecrübe bağımsız denetimde fiilen geçirilen süredir. Ancak, 3568 sayılı
Kanun kapsamındaki mesleki faaliyetlerde veya aynı Kanun uyarınca staj ve
stajdan sayılan hizmetlerde bulunulan süreler de bu sürenin hesabında dikkate
alınır. Dört yılı aşmamak üzere 14 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendinde
belirtilen alanlardaki lisans ve lisansüstü eğitim süreleri bu süreye ilave
edilir. Bu sürenin hesabında yukarıda belirtilen faaliyetlere başlama tarihi
esas alınır ve kamu kurum ve kuruluşlarında geçirilen süreler hariç olmak üzere,
bir yıldan fazla süreyle bu faaliyetlere ara verilmesi durumunda ara verilen
süreler dikkate alınmaz.
(4) Uygulamalı
mesleki eğitim alanlar, uygulamalı mesleki eğitim döneminde denetçi
yardımcısıdırlar ve denetçilerin refakatinde denetim çalışmalarına katılırlar.
Bu dönemde, refakatinde denetçi yardımcısı çalıştıranlar, teorik bilgilerin
uygulamaya geçirilmesi amacıyla, denetçi yardımcılarının gerekli mesleki
yeterliliği kazanmaları için her türlü tedbiri alır. Denetçi, denetçi
yardımcılarını denetimlerde görevlendirmek, denetlenen işletme ile olan
görüşmelerde bulundurmak, onların çalışmalarına nezaret etmek ve hazırladıkları
çalışma kağıtlarını incelemek gibi konularda yetkili ve
yükümlüdür.
(5) Uygulamalı
mesleki eğitim, gerekli şartların sağlandığını gösteren bilgi ve belgelerin,
ilgili denetim kuruluşu, denetçi ya da denetçi yardımcısı tarafından Sosyal
Güvenlik Kurumuna bildirim süresi içerisinde, Kuruma bildirilmesiyle
başlar.
(6) Uygulamalı
mesleki eğitime, refakatinde uygulamalı
mesleki eğitim alınabilecek denetçiler ile uygulamalı mesleki eğitim alacak
olanlara ve bunların takibine ilişkin hususlar Kurum
tarafından düzenlenir.
Denetçilik sınavı
MADDE 16 – (1) Denetçilik sınavı, sınava gireceklerin denetimle
ilgili alanlardaki teorik ve uygulamaya ilişkin bilgilerini ölçmek üzere Kurum
tarafından yapılır.
(2) Sınava girebilmek için 14 üncü
maddenin birinci fıkrasının (a) bendinde belirtilen mezuniyet şartının
sağlanması aranır.
(3) Denetçilik sınavı, aşağıdaki
ana konuları kapsar;
a) Muhasebe (Genel muhasebe,
maliyet ve yönetim muhasebesi),
b) Muhasebe Standartları (Türkiye
Muhasebe Standartları, yıllık ve konsolide finansal
tabloların hazırlanmasına ilişkin mevzuatta yer alan düzenlemeler ve
standartlar),
c) Kurumsal Yönetim İlkeleri ve
Finansal Yönetim,
ç) Denetim (Türkiye Denetim
Standartları, mesleki etik kuralları, bağımsızlık, risk yönetimi, iç kontrol ve
denetimle ilgili diğer mevzuat ),
d) Genel Hukuk
Mevzuatı (Ticaret Hukuku, Borçlar Hukuku, İcra ve İflas Hukuku, Medeni Hukuk,
Vergi Hukuku, Sosyal Güvenlik Mevzuatı, İdare Hukuku),
e) Sermaye piyasası, bankacılık, sigortacılık ve özel
emeklilik mevzuatı,
(4) Serbest Muhasebeci Mali
Müşavirler üçüncü fıkranın (b), (c), (ç) ve (e) bentlerinde, Yeminli Mali
Müşavirler ise (b), (ç) ve (e) bentlerinde belirtilen konulardan sınava tabi
tutulurlar.
(5) Sermaye piyasası, bankacılık,
sigortacılık ve özel emeklilik alanlarında denetim faaliyetinde bulunmayacak
olanlar bu maddenin üçüncü fıkrasının (e) bendinde belirtilen konulardan ayrıca
sınava tabi tutulmazlar.
(6) Sınav sonuçları iki yıl süreyle
geçerlidir. Sınavın; konular itibarıyla birleştirilmesi ve ayrılması,
konularının içeriği, duyurusu, başvuru usulü, yeri,
zamanı, şekli, süresi, sonuçlarının ilanı, ücreti ile sınavda başarılı olma
şartları, sınav komisyonu ve sınava ilişkin diğer hususlar Kurum tarafından
belirlenir.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Bağımsız Denetim
Resmi Sicili
Sicile kayıt ve
ilan
MADDE 17 – (1) Denetim kuruluşlarına ve denetçilere ilişkin
yetkilendirme, uyarı, faaliyet izninin askıya alınması, iptali ve durdurma
işlemleri Kurumca elektronik ortamda tutulan sicile kaydedilir ve güncel olarak
kamuoyunun erişimine açık tutmak suretiyle ilan edilir. Yetkilendirme işlemleri,
sicile kayıt ve ilanla birlikte yürürlüğe girer.
(2) Kurum tarafından her denetim
kuruluşuna ve denetçiye bir sicil numarası
verilir.
MADDE 18 – (1) Kurumca tutulan sicilde denetim
kuruluşlarının;
a) Ticaret unvanı ve ticaret sicil
numarası,
b) Kurum tarafından
verilen sicil numarası,
c) Merkez adresi ve
varsa şube adresleri (varsa, bünyesinde bulunduğu denetim ağı ve bu ağın hukuki
ve yapısal niteliği, ilişkili denetim
kuruluşu ve diğer işletmeleri ve bu kuruluşun hukuki ve yapısal niteliği),
ç) İnternet sitesi
adresi,
d) Ortaklarının ad ve
soyadları, T.C. kimlik numaraları ve şirket sermayesindeki payları, pay oranları
ve tutarları,
e) Ortaklarının
adresleri ve diğer iletişim bilgileri,
f) Yönetim organında
yer alan kişilerin T.C. kimlik numaraları, varsa başka şirketlerdeki
görevleri,
g) Denetçilerinin
listesi ve sicil numaraları,
ğ) Varsa başka
ülkelerdeki yetkili kurumlarca yapılmış sicil kayıtlarına ilişkin
bilgileri,
h) Kurumca
gerekli görülen diğer
bilgileri,
kaydedilerek
takibi yapılır.
(2) Kurumca tutulan
sicilde denetçilerin;
a) Adı soyadı, T.C.
kimlik numarası,
b) Varsa,
ticaret unvanı ve ticaret sicil
numarası,
c) Kurum tarafından
verilen sicil numarası,
ç) İletişim
bilgileri,
d) Varsa, internet
sitesi adresi,
e) Denetçi belgesi
bilgileri,
f) Ortak olduğu veya
istihdam edildiği denetim kuruluşuna ait ticaret unvanı, ticaret sicil numarası,
varsa internet sitesi adresi ve iletişim bilgileri,
g) Varsa başka
ülkelerdeki yetkili kurumlarca yapılmış sicil kayıtlarına ilişkin
bilgileri,
ğ) Kurumca gerekli
görülen diğer bilgileri,
kaydedilerek
takibi yapılır.
(3) Sicile kaydedilen denetçi ya da
denetim kuruluşuna ilişkin bilgilerden Kurum tarafından belirlenenler kamuya
ilan edilmeyebilir.
BEŞİNCİ BÖLÜM
Denetim Kuruluşlarının ve Denetçilerin
Yükümlülükleri
Denetimlerde kalite ve güvenilirliğin sağlanması
MADDE 19
– (1) Denetim kuruluşları
ve denetçiler faaliyetlerini kaliteli ve güvenilir denetimler gerçekleştirecek
şekilde yürütürler.
(2) Denetim
kuruluşlarının ve denetçilerin denetime yönelik faaliyeti, denetim sürecine
ilave olarak denetimlerin devamlılığı, kalitesi ve güvenilirliğini sağlamaya
yönelik diğer eylem ve süreçleri kapsar.
(3) Denetim süreci,
her bir hesap dönemi için, işletmenin iş teklifiyle başlar, TDS’ye göre
planlanır, programlanır, yürütülür ve denetim sonucunun raporlanmasıyla sona
erer. Raporun verilmesinden sonraki yükümlülüklere ilişkin hükümler saklıdır.
Denetim süreci TDS çerçevesinde belgelendirilir.
(4) Denetimlerin
devamlılığını, kalitesini ve güvenilirliğini sağlamak amacıyla, TDS’ye ek olarak; gerek denetim süreçlerinde gerekse denetim
süreçleri dışında, başta meslek etiğine ve kalite kontrol sistemine yönelik
olanlar olmak üzere, bu bölüm hükümlerine uyulur.
Kalite kontrol sistemi oluşturma
MADDE 20 – (1) Denetim kuruluşları
faaliyetlerini, asgari şartları Kurumca belirlenen bir kalite kontrol sistemi
çerçevesinde yürütmek zorundadır. Bu sistemin uygulanmasında, Kurum
düzenlemelerine göre oluşturularak Kuruma bildirilen kalite kontrol sistemine
ilişkin yazılı politika ve süreçlere uyulur. Söz konusu politika ve süreçler
Kurum düzenlemelerine paralel bir şekilde güncellenerek uygulanır.
(2)
Denetim kuruluşunun kalite kontrol sistemine
ilişkin yazılı politika ve süreçleri ile bunların oluşturulmasında esas alınan
Kurum düzenlemesi arasında farklılık olması durumunda veya içinde bulunulan
koşullara özgü sebeplerle, denetim kuruluşunun yazılı politika ve süreçleri
dışındaki bir uygulamanın Kurum düzenlemesine uyum bakımından daha uygun
görüldüğü hallerde, söz konusu yazılı politika ve süreçlerin dışına çıkılabilir. Bu durumun ve nedeninin denetçi tarafından
yazılı olarak denetim kuruluşuna sunulması ve saklanması
gerekir.
Mesleki etik ilkelere uyma
MADDE 21
– (1) Denetim kuruluşları
ve denetçiler;
a) Dürüstlük; bütün
mesleki ve iş ilişkilerinde dürüst, açık, doğru ve güvenilir
olmak,
b) Tarafsızlık; önyargıların,
temayüllerin, çıkar çatışmalarının veya başkalarının nüfuzlarını kötüye
kullanarak meslek veya işle ilgili muhakemelerini ve kararlarını
etkilemesine izin vermemek,
c) Mesleki yeterlik ve özen;
uygulama, mevzuat ve denetim tekniklerindeki güncel gelişmeler ışığında, mesleki
bilgi ve beceriyi, denetlenen işletmelerin yeterli
denetim hizmeti almalarını temin edecek bir seviyede tutmak ve TDS’ye uygun bir şekilde ve özen içinde hareket
etmek,
ç) Sır saklama;
mesleğin icrası sırasında elde edilen bilgilerin gizliliğine riayet etmek; söz
konusu bilgilerin açıklanması için yasal veya mesleki bir hak veya görevin
bulunması durumu saklı olmak kaydıyla, uygun ve belirli bir yetki olmaksızın bu
tür bilgileri üçüncü kişilere açıklamamak ve kendisi veya üçüncü kişilerin
çıkarlarına kullanmamak,
d) Mesleğe uygun
davranış; ilgili mevzuata uymak ve denetim mesleğinin itibarını zedeleyici fiil
ve davranışlardan kaçınmak,
şeklindeki ayrıntıları Kurum tarafından belirlenecek
mesleki etik ilkelere uymak zorundadır.
(2) Denetim
kuruluşları, denetçiler ve denetime katılanlardan, her bir denetimden önce ve
her halükarda yılda en az bir kez, bağımsızlık, tarafsızlık ve sır saklamayla
ilgili kuruluş politika ve süreçlerine uygun davrandıklarına ve davranacaklarına
ilişkin yazılı taahhüt alır.Denetçiler
ve denetime katılanlar, denetime başladıktan sonra birinci fıkrada belirtilen
hususları olumsuz yönde etkileyebilecek hususların ortaya çıkması halinde ise,
bu durumu denetim kuruluşuna yazılı olarak bildirir.
Bağımsızlık ve bağımsızlığın korunması
MADDE 22 – (1)
Denetim kuruluşu ve denetçiler, denetimleri esasen ve şeklen bağımsız olarak
gerçekleştirir.
a) Esasta bağımsızlık; denetçinin
dürüstlük, tarafsızlık ve mesleki şüphecilik içinde hareket etmesini teminen, mesleki muhakemesini olumsuz etkileyebilecek
tesirlerden ari olarak görüş
açıklamasıdır.
b) Şekilde bağımsızlık; denetim
kuruluşunun, denetçinin veya bir denetim ekibi üyesinin; konuya ilişkin tüm
durum ve şartları değerlendiren makul ve bilgi sahibi üçüncü kişilerde,
dürüstlük, tarafsızlık ve mesleki şüphecilikten ödün verdiği intibaını
oluşturabilecek durum ve davranışlardan sakınmasıdır.
(2) Denetim kuruluşları ve
denetçiler, denetim çalışmalarında denetlenen kuruluştan bağımsız ve tarafsız
olmak zorunda olup, hiçbir şekilde denetlenen kuruluşların karar alma
mekanizmalarına katılamazlar. İlave olarak, denetim kuruluşları ve denetçilerin
bağımsızlıklarını ortadan kaldırabilecek özel durumlarının da bulunmaması
gerekir.
(3) Denetim kuruluşu veya
denetçilerde, bağımsızlığın zedelendiğine dair kanaat oluşması halinde
bağımsızlığın ortadan kalktığı kabul edilir. Bağımsızlığı zedeleyen veya ortadan
kaldıran bazı durumlar şunlardır;
a) Denetçiler ile denetim
kuruluşunun ortakları, kilit yöneticileri, denetçileri ve bunların boşanmış
olsalar dahi eşleri ile 3 üncü dereceye kadar (3 üncü derece dahil) kan ve kayın hısımları veya denetim kuruluşları
tarafından denetlenen işletme veya denetlenen işletme ile ilgili olanlarla
doğrudan veya dolaylı olarak menfaat, ortaklık, kilit yönetici sıfatıyla iş,
olağan ekonomik ilişkiler dışında borç veya alacak ilişkilerine girilmiş
olması,
b) Geçmiş yıllara ilişkin denetim
ücretinin, geçerli bir nedene dayanmaksızın, denetlenen işletme tarafından
ödenmemesi,
c) Denetim ücretinin, denetim
sonuçları ile ilgili şartlara bağlanmış olması, denetimin kalitesine dair
belirsizlikler oluşturması, denetim kuruluşu tarafından denetlenen işletmeye
sunulan denetim dışı diğer hizmetler dikkate alınarak
belirlenmesi,
ç) Bağımsızlığı zedeleyen diğer
hallerin ortaya çıkması.
(4) Bağımsızlığı tehdit eden
hususların ortaya çıkması halinde bağımsızlığı koruyacak önlemler alınır. Alınan
önlemlerin tehditleri bertaraf etmeye yetmediği anlaşıldığında bağımsızlığın
zedelendiği ve ortadan kalktığı kabul edilir. Denetim kuruluşları veya
denetçiler denetim faaliyetleri sırasında ortaya çıkan bağımsızlığa yönelik
tehditleri, bunlara yönelik alınan önlemleri ve bu konuda yapılan tüm
değerlendirmeleri yazılı olarak kayda almak ve saklamak zorundadır.
Bağımsızlığın zedelendiği veya ortadan kalktığı haller Kuruma bildirilir ve
Kurumdan onay alınmak suretiyle ilgili denetim sözleşmesi
sonlandırılır.
(5) Denetim kuruluşu ve denetçiler,
denetlenen işletmeye, 3568 sayılı Kanun çerçevesinde tasdik, vergi danışmanlığı
ve vergi denetimi dışında, danışmanlık veya başka bir hizmet veremez, bunu
denetim ağında yer alan kuruluşlar, ilişkili denetim kuruluşu ve diğer
işletmeleri aracılığıyla yapamaz. Denetim kuruluşunun gerçek kişi ortakları,
denetçileri ve kilit yöneticileri tarafından verilen hizmetler de bu kapsamda
değerlendirilir.
Reklam yasağı
MADDE 23 – (1)
Denetim kuruluşları ve denetçiler doğrudan veya dolaylı olarak reklam
yapamazlar, reklam sayılabilecek faaliyetlerde bulunamazlar. Ticaret
unvanlarında, tabela veya basılı kâğıtlarında mesleki ve akademik unvanları
dışında başka unvan veya sıfat kullanamazlar.
(2) Ancak; denetim kuruluşları ve
denetçiler, kurumsal tanıtıcı bilgiler içeren broşürler hazırlayıp
dağıtabilirler, kendileri veya denetlenen işletmeler için eleman aramaya yönelik
ilanlar verebilirler, mesleki konularda bilimsel nitelikte yayın yapabilirler ya
da mesleki konularda seminer, konferans gibi toplantılar düzenleyebilirler veya
eğitim verebilirler.
(3) İkinci fıkrada belirtilen
faaliyetleri yürütürken;
a) İşin sonucu ile ilgili vaat ve
taahhütlerde bulunulmaması,
b) İşin gerektirdiği ciddiyette ve
ölçüde kalınması,
c) Abartılmış hissî, sağlıklı bir
karar alınması için duyurulması zorunlu olan bilgilerin gizlenmesi gibi gerçeğe
uymayan ve kamuoyunu aldatıcı ve yanıltıcı, deneyim noksanlıklarını istismar
edici söz, görüntü ve bilgi unsurlarına yer verilmemesi veya bu izlenimin
yaratılmaması,
ç) Yapılabilecek iş ve hizmetler
konusunda somut temeli olmayan bekleyişler yaratılmaması,
d) Denetim kuruluşunun veya
denetçinin diğer denetim kuruluşu veya denetçiyle
karşılaştırılmaması,
gereklidir.
Haksız rekabette bulunmama
MADDE 24 – (1)
Denetim kuruluşları ve denetçiler, diğer düzenlemelerde yer alan haksız rekabet
halleri saklı kalmak kaydıyla, denetim faaliyetinin niteliğini herhangi bir
suretle olumsuz yönde etkileyebilecek veya meslektaşlarına zarar verebilecek
tarzda ve ölçüde faaliyet gösteremezler.
(2) Denetim kuruluşu ve denetçiler,
Kurum tarafından izin verilen haller hariç olmak üzere, başka bir denetim
kuruluşu ve denetçi ile denetim hizmeti ilişkisi devam eden bir denetlenen
işletmenin aynı döneme ilişkin denetim hizmet talebini kabul
edemezler.
Sürekli eğitim
MADDE 25
– (1) Denetçiler, teorik
bilgilerinin ve mesleki becerilerinin yeterli bir seviyede tutulmasını, mesleki
etik ilkelere uyulmasını, mesleki alandaki değişikliklerin takip edilmesini ve
mesleki gelişimlerini temine yönelik olarak sürekli eğitime tabi
tutulur.
(2) Sürekli eğitim
zorunluluğu denetçilerin sicile tescilinden itibaren başlar ve Kurum tarafından
belirlenen şekilde yürütülür.
(3) Sicile
tescilinden itibaren denetçilerin her beş yılda bir sürekli eğitime ilişkin
şartları karşılamaları esastır.
(4) Denetim
kuruluşları, denetçilerinin sürekli eğitim programlarını tamamlamaları için
gerekli tedbirleri alır.
(5) Sürekli
eğitime ilişkin hususlar, gerektiğinde
ilgili kurumların görüşü de alınarak Kurum tarafından
düzenlenir.
(6) Kurum, denetimin
bağımsızlığının ve tarafsızlığının sağlanması, denetime olan güven ile denetimin
kalitesinin artırılması amacıyla sürekli eğitime ilave olarak bu Yönetmelik
çerçevesinde denetçilerin ve meslek mensuplarının eğitilmesi veya eğitim
seviyelerinin yükseltilmesi hususunda gerekli tedbirleri alır.
Denetim faaliyetine ilişkin kısıtlamalar
MADDE 26 – (1) Denetim kuruluşları ve
denetçiler aşağıda belirtilen denetimleri
üstlenemezler:
a) 6102 sayılı Kanun uyarınca üstlenemeyecekleri
denetimler.
b) Bağımsızlığı zedeleyecek
denetimler.
c) Denetlenen işletmenin özelliğine
göre denetim kadrosunun sayı, nitelik veya tecrübe bakımından yetersiz olduğu
denetimler.
ç) Üç yıl geçmedikçe; denetim
kuruluşları son on yılda yedi yıl, denetim kuruluşlarında çalışanlar da dahil olmak üzere denetçiler ise son yedi yılda beş yıl
denetim çalışması yürüttükleri işletmelere ilişkin denetimleri.
d) Sözleşme kabul
süreçlerine ilişkin Kurum tarafından yapılan düzenlemelere aykırı
denetimler.
e) Denetim
kuruluşunun veya denetçinin mevcut iş yükü sebebiyle sağlıklı bir şekilde
yürütülmesi mümkün olmayan denetimler.
(2) Birinci fıkranın (ç) bendinde
geçen sürelerin hesabında aynı denetim ağı içinde bulunan kuruluşlar ile
ilişkili denetim kuruluşları tarafından yapılan denetimlerde geçen süreler
topluca dikkate alınır. Çalıştığı denetim kuruluşuna bakılmaksızın, denetçinin
aynı denetlenen işletmede geçirdiği süreler birlikte dikkate
alınır.
(3) Denetçiler, denetçilik
görevinden ayrılmalarından itibaren iki yıl geçmedikçe son iki yılda denetiminde
bulunduğu işletmelerde ve bağlı ortaklıklarında kilit yönetici olarak görev
alamazlar.
(4) Denetçiler sadece bir denetim
kuruluşu adına denetim yapabilirler. İstihdam edildikleri denetim kuruluşuyla
ilişkileri sona ermedikçe başka bir denetim kuruluşunda ya da tek başına denetim
faaliyetinde bulunamazlar.
Denetim ekipleri
MADDE 27 – (1) Mevzuat uyarınca sadece denetim kuruluşları tarafından
yapılması gereken denetimler, işin gerektirdiği sayı ve nitelikte denetçiden
oluşan denetim ekipleri tarafından gerçekleştirilir. Denetim ekipleri,
denetlenen işletmenin büyüklüğü, faaliyetleri ile tabi olduğu
düzenlemelerin özelliği ve benzeri hususlar dikkate
alınarak denetimi Kurum düzenlemelerine uygun bir şekilde gerçekleştirebilecek
yetki, bilgi, beceri ve tecrübeye sahip olan yeterli sayıda denetçiden
oluşturulur. Ancak denetim ekipleri üç denetçiden az
olamaz. Denetim ekiplerindeki sorumlu denetçi ve belirlenen diğer kademeler için
en az birer yedek denetçi belirlenir. Yedek denetçiler yerini aldıklarının
sorumluluklarını üstlenebilecek nitelikte olmalıdır. Denetime tabi işletmelerin
özellikleri itibarıyla, Kurum tarafından farklı asgari denetçi ve yedek denetçi
sayıları belirlenebilir.
(2) Belirli alanların
düzenlenmesi ve denetlenmesinden sorumlu kurum, kurul veya kuruluşların
görüşlerini alarak, bu alanlarda denetim faaliyetinde bulunacaklar için Kurum
ilave şartlar belirleyebilir. Denetim ekibindeki tüm denetçiler denetlenen
işletmenin özelliğine uygun olarak Kurum tarafından öngörülen ilave şartları
taşırlar.
(3) Denetim
ekiplerinde; söz konusu denetim için yetkisi
bulunmayan denetçiler, denetçi yardımcıları, bilgi sistemleri denetimi de dahil olmak üzere teknik bilgisine başvurulacak uzmanlar ve
denetime yardımcı diğer kişiler de denetçi olarak görevlendirilmemek kaydıyla
yer alabilir. 19/10/2005 tarihli ve 5411 sayılı
Bankacılık Kanununda tanımlanan bankalar ve Kurumca belirlenen diğer
işletmelerin denetimlerinde bilgi sistemleri denetimi konusunda Kurumca
öngörülen şartları taşıyan yeterli sayıda denetçi ya da uzman bulundurulur. Bu
kişiler, denetçilerin sorumluluk, gözetim ve kontrolü altında çalışır, ancak
denetimin herhangi bir aşamasında karar verici
konumunda bulunamaz. Bu kişiler, asgari denetçi sayısı hesabında dikkate
alınmaz ve genel hükümler, bağımsızlık, tarafsızlık ve sır saklama
yükümlülükleri saklı kalmak kaydıyla denetimden sorumlu
tutulmaz.
(4) Denetim ekipleri,
denetimlerini sorumlu denetçinin gözetim ve idaresi altında
gerçekleştirir.
(5) Denetim
kuruluşları tarafından, denetçilere denetçi, kıdemli denetçi ve başdenetçi unvanları verilebilir. Denetçilikte altı yılını
doldurmayanlara kıdemli denetçi ve on yılını doldurmayanlara başdenetçi unvanı verilemez.
Sorumlu denetçi olabilme şartları
MADDE 28 – (1) Sorumlu denetçiler,
denetim raporunu denetim kuruluşları adına imzalama yetkisini haiz olup, denetim
kuruluşunun yönetim organı tarafından, aşağıdaki şartları sağlayan denetçiler
arasından, Kurumun onayı alınmak suretiyle
görevlendirilir:
a) KAYİK’ler nezdinde yapılacak denetimler için 15 yıllık
mesleki tecrübeye sahip olması ve bu sürenin en az iki yılında fiilen denetçi,
kıdemli denetçi veya başdenetçi unvanı ile mevzuatta
denetim öngörülen alanlarda denetimlerde bulunmuş olması.
b) Diğer denetimler için ise 10
yıllık mesleki tecrübeye sahip olması ve bu sürenin en az bir yılında fiilen
denetçi, kıdemli denetçi veya başdenetçi unvanı ile
denetimlerde bulunmuş olması.
c) Denetim kuruluşu adına denetim raporu imzalamaya yetkilendirilmiş
olması.
(2) Denetçilerin birinci fıkrada belirtilen şartları haiz
olduğunu gösteren bilgi ve belgeler, denetim kuruluşu tarafından yönetim
organının kararıyla birlikte Kuruma onay için
gönderilir.
Denetim sözleşmesi
MADDE 29 – (1) Denetim kuruluşu veya
denetçi ile denetlenen işletme arasında yazılı olarak düzenlenen denetim sözleşmesinin
asgari olarak aşağıdaki hususları içermesi
zorunludur:
a) Sözleşmenin
dayanağını teşkil eden genel kurul kararı veya mahkeme kararının tarih ve
sayısı,
b) Denetimin amacı,
kapsamı ve dönemi ile varsa özel nedenleri,
c) Denetim konusu ve
kıstası,
ç) Tarafların sorumlulukları,
d) Denetimin TDS’ye ve ilgili mevzuata uygun olarak yürütüleceği ve
tamamlanacağı hususuna yer veren hüküm,
e) Denetimle ilgili
olarak istenen her türlü kayıt, doküman ve diğer bilgilere sınırsız bir şekilde
erişimin sağlanacağına yer veren hüküm,
f) Denetim ekibinde
yer alan denetçilerin, yedekleri de dahil olmak üzere
isim ve unvanları, öngörülen çalışma süreleri ve her biri için uygun görülen
ücret tutarının ayrıntılı dökümü ile toplam denetim
ücreti,
g) Sorumlu denetçi ve
yedeğinin denetim raporunu denetim kuruluşu adına imzalamaya yetkili olduğuna
ilişkin hüküm,
ğ) Denetimin
başlangıç ve bitiş tarihleri ile raporun teslim tarihi,
h) Mesleki sorumluluk
sigortası yapılacağına ilişkin hüküm,
ı) Denetlenen işletmenin, rapor
tarihinden sonra ancak finansal tabloların veya yıllık faaliyet raporunun ilan
tarihinden önce gerçekleşen ve bunları etkileyecek olaylardan denetçiyi haberdar
etmekle yükümlü olduğu,
i) Sözleşmenin ancak mevzuat
uyarınca feshedilebileceğine ilişkin hüküm.
(2) Sözleşmede, denetim hizmeti
dışında başka bir hizmet yapılması öngörülemez; denetim ücretinin ödenmesi
denetim hizmeti dışında başka bir şarta bağlanamaz.
(3) Denetim sözleşmesi, 6102 sayılı
Kanun uyarınca denetim kuruluşu veya denetçinin seçildiği hesap dönemi için
yapılır.
(4) Denetçiden denetleme görevi,
sadece 6102 sayılı Kanunun 399 uncu maddesinin dördüncü fıkrasında öngörüldüğü
şekilde ve başka bir denetçi atanmışsa geri alınabilir. Denetçi denetleme sözleşmesini, sadece haklı
bir sebep varsa veya kendisine karşı görevden alınma davası açılmışsa
feshedebilir. Denetim kuruluşları ve denetçiler, Kurumca haklı görülecek
nedenlerin bulunması halinde sözleşmeyi sona erdirebilirler.
Denetim raporu düzenleme ve görüş bildirme yükümlülüğü
MADDE 30 – (1) Denetim faaliyeti
sonucunda Kurumun belirlediği şekil ve esaslara göre denetim raporu düzenlenir.
(2) Bu rapor, görüş
başlığı altında:
a) Denetim
konusunda ayrı ayrı veya toplu olarak denetim kıstasına göre önemli
sayılabilecek herhangi bir uyumsuzluğun veya aykırılığın bulunmadığı durumlarda
olumlu görüş,
b) Denetim konusunda ayrı ayrı veya toplu olarak denetim kıstasına göre önemli
uyumsuzluklar veya aykırılıklar bulunduğu ya da yeterli ve uygun denetim kanıtı
toplanamadığı, ancak bunların denetim konusunun genelini etkilemediği durumlarda
sınırlı olumlu görüş,
c) Yeterli ve uygun
denetim kanıtı elde edildikten sonra, tespit edilen uyumsuzlukların veya
aykırılıkların ayrı ayrı veya toplu olarak önemli
olduğu ve denetim konusunun genelini etkilediği durumlarda olumsuz
görüş,
ç) Denetim konusunun
genelini etkileyen önemli hususlarda denetim görüşüne dayanak olacak yeterli ve
uygun denetim kanıtının elde edilemediği durumlarda ya da yeterli kanıt
toplanmasına rağmen görüş oluşturmayı engelleyen belirsizliklerin sonradan
ortaya çıktığı durumlarda görüş bildirmekten kaçınıldığına ilişkin
görüş,
içerir.
Bilanço tarihinden sonra ortaya
çıkan olaylar
MADDE 31 – (1) Denetim kuruluşu ve denetçi, bilanço tarihinden
sonra ancak denetim raporu tarihinden önce gerçekleşen ve finansal tablolarda
veya yıllık faaliyet raporunda düzeltme veya açıklama gerektirecek olayları TDS
ve ilgili mevzuat çerçevesinde raporunda işlemekle yükümlüdür.
(2) Denetim kuruluşu ve denetçi
denetim raporu tarihinden sonra ancak finansal tabloların veya yıllık faaliyet
raporunun ilan tarihinden önce gerçekleşen ve bunları etkileyecek olaylardan
haberdar olması durumunda finansal tablolarda düzeltme veya açıklama
yapılmasının gerekliliğini değerlendirir ve TDS ve ilgili mevzuat uyarınca
gerekli işlemleri yapar.
(3) Denetim kuruluşu ve denetçi
finansal tabloların veya yıllık faaliyet raporunun ilan tarihinden sonraki
dönemde gerçekleşen ve bunları etkileyecek olaylardan haberdar olması durumunda,
finansal tablolarda veya yıllık faaliyet raporunda düzeltme veya açıklama
yapılmasının gerekliliğini değerlendirir ve TDS ve ilgili mevzuat uyarınca
gerekli işlemleri yapar.
Ücret tarifesi
MADDE 32 – (1) Denetim ücreti, denetimin bağımsızlığını,
tarafsızlığını ve kalitesini sağlayacak şekilde belirlenir. Denetlenen işletmeye
ilgili mevzuat uyarınca izin verilen hizmetlerin sağlanması durumunda denetim
ücreti bundan etkilenmez.
(2) Denetim hizmetleri için Kurum
tarafından ilgili yıl için ücret tarifeleri belirlenebilir.
(3) Ücret tarifesinin belirlenmemiş
olduğu yıllarda, yılbaşından itibaren geçerli olmak
üzere önceki yılda uygulanan ücret tutarlarının Maliye Bakanlığınca o yıl için
tespit ve ilan olunan yeniden değerleme oranında artırılması suretiyle bulunacak
tutarlar uygulanır.
Mesleki sorumluluk sigortası
MADDE 33
– (1) Denetim
kuruluşlarının ve denetçilerin, üstlendikleri ilk denetim işiyle birlikte
başlamak üzere, tüm denetimlerini kapsayacak şekilde mesleki sorumluluk
sigortası yaptırmaları şarttır.
(2) Mesleki
sorumluluk sigortasına ilişkin hususlar Hazine Müsteşarlığının görüşü alınmak
suretiyle Kurum tarafından düzenlenir.
Bildirimler
MADDE 34
– (1) Denetim kuruluşları
ve denetçiler;
a) Sicil bilgileri
dâhil olmak üzere Kuruma daha önce bildirilmiş her türlü bilgide meydana gelen
değişiklikleri takip eden günden itibaren en geç 10 gün içinde,
b) Denetim
sözleşmeleri ile diğer hizmetlere ilişkin sözleşmelerle ilgili olarak Kurum
tarafından istenecek bilgileri imza tarihini takip eden günden itibaren en geç
10 gün içinde,
c) 6102 sayılı
Kanunun 399 uncu maddesi uyarınca görevden alma ve sözleşmenin feshine ilişkin
işlemleri işlem tarihini takip eden günden itibaren en geç 10 gün içinde,
ç) Mesleki sorumluluk
sigortası poliçesini düzenlenme tarihini ve poliçe ve sigorta şirketindeki
değişiklikleri takip eden günden itibaren en geç 10 gün içinde,
d) Son takvim yılına
ait gelirlerini Kurumca belirlenen şekle uygun olarak Mayıs ayının on beşinci
gününün sonuna kadar,
e) Diğer bildirimler ile Kurumca istenecek diğer bilgileri
mevzuatta belirtilen süre ya da Kurumca verilecek
süre içerisinde,
Kuruma
bildirir.
Saklama ve ibraz yükümlülüğü
MADDE 35
– (1) Denetim kuruluşları
ticari defterlerini, düzenlenen denetim raporlarını elektronik, manyetik ve
benzeri ortamlarda tutulanlar dahil olmak üzere denetim
çalışmalarına ve kalite kontrol sistemine ilişkin her türlü belgeyi ekleriyle
birlikte on yıl süreyle saklamak zorundadır. Bu hüküm tek başına denetim
yapanlar hakkında da uygulanır.
(2)Denetim
kuruluşları ve denetçiler, birinci fıkra kapsamında saklanması zorunlu
tutulanlarla birlikte Kurum tarafından görevlendirilenlerce talep edilen her
türlü bilgi ve belgeyi ibraz etmek, gerektiğinde görevlilere bunların birer
örneklerini vermek ve incelenmesine uygun ortam sağlamakla
yükümlüdür.
(3) Her bir denetim
çalışmasına ilişkin, elektronik, manyetik ve benzeri ortamlarda tutulanlar dahil olmak üzere, tüm belgelerin ekleriyle birlikte denetim
dosyası haline getirilmesi zorunludur. Denetim dosyalarının denetim sırasında
oluşturulması esastır.
Şeffaflık raporunun hazırlanması ve duyurulması
MADDE 36 – (1) Bir takvim yılında
KAYİK denetimi yapmış denetim kuruluşları, ilgili takvim yılını müteakip üç ay
içinde yıllık şeffaflık raporunu Kuruma bildirir ve kendi internet sitelerinde
yayımlar.
(2) Bu rapor denetim
kuruluşunun yönetim organı başkanı tarafından imzalanır ve denetim kuruluşuna
ilişkin asgari olarak aşağıdaki bilgileri içerir:
a) Hukuki yapısı ve
ortakları hakkında açıklama,
b) Kilit yöneticileri ve sorumlu denetçileri hakkında açıklama,
c) İçinde yer aldığı
denetim ağının hukuki ve yapısal özelliklerine ilişkin
açıklama,
ç) İlişkili denetim
kuruluşları ve diğer işletmelere ve bu ilişkilerin mahiyetine ilişkin açıklama,
d) Organizasyon
yapısı hakkında açıklama,
e) Kalite güvence
sistemi incelemesinin en son ne zaman yapıldığına dair bilgi,
f) Bir önceki yılda
denetim hizmeti verdiği KAYİK’lerin
listesi,
g) Denetçilerinin
sürekli eğitimine yönelik izlenen politikalar hakkında
açıklama,
ğ) Bağımsızlıkla
ilgili uygulamalarına ilişkin, bağımsızlık ilkesine uyumun gözden geçirilmiş
olduğunu da teyit eden açıklama,
h) Toplam gelirlerin
finansal tablo denetimi, diğer denetimler ve denetim dışı hizmetler itibarıyla
dağılımı gibi denetim faaliyetinin ağırlığını gösteren finansal bilgiler,
ı) Sorumlu
denetçilerin ücretlendirilme esaslarına ilişkin bilgiler,
i) Kalite kontrol
sisteminin tanıtımı ve bu sistemin etkin olarak çalıştığına dair denetim
kuruluşu yönetiminin beyanı,
j) Kurum tarafından
istenen diğer bilgiler.
(3) Kişisel güvenliğe
ilişkin önemli ve etkin bir tehdidin var olması ve buna talep olması halinde
Kurumun onayıyla ikinci fıkranın (f) bendine ilişkin açıklamada ilgili
denetlenen işletme bilgilerine yer verilmeyebilir.
(4) KAYİK denetimine
ilişkin listelerde yer almakla birlikte bir takvim yılı içerisinde KAYİK
denetimi yapmayan denetim kuruluşları bu durumu internet sitelerinin şeffaflık
raporlarıyla ilgili bölümünde açıklar.
(5) Şeffaflık raporu
ile raporun güncellenmesi halinde raporun orijinal hali ve güncellenmiş halleri
ayrı ayrı beş yıl süreyle kamunun erişimine açık
tutulur.
Türk Ticaret Kanunundan kaynaklanan yükümlülükler
MADDE
37 – (1) Denetim
kuruluşları ve denetçiler 6102 sayılı Kanun uyarınca yaptıkları denetimlerde
aşağıdaki yükümlülüklerini de yerine getirir:
a) Denetim
sonuçlarını, 6102 sayılı Kanuna ve bu Yönetmeliğe uygun şekilde raporlayıp
sunmak, denetim faaliyeti ve sonuçları konusunda genel kurula açıklamalarda
bulunmak.
b) 6102 sayılı
Kanunun 378 inci maddesi uyarınca gerekli hallerde riskin erken saptanması ve
yönetimi komitesinin kurulmasını önermek, böyle bir sistem varsa bunun yapısı ve
uygulamalarını açıklayan ayrı bir rapor düzenleyerek denetim raporuyla birlikte
yönetim kuruluna sunmak.
c) 6102 sayılı
Kanunun 399 uncu maddesinde belirtilen denetçilerin seçimi, görevden alınması ve
sözleşmenin feshine ilişkin hükümlerine uymak.
ç) Denetim
sözleşmesinin feshi halinde, fesih tarihine kadar elde ettiği sonuçları 6102
sayılı Kanunun 402 nci maddesine uygun bir rapor
haline getirerek genel kurulun bilgisine sunmak.
d) Bağımsız denetime
ilişkin olarak 660 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ve ikincil mevzuat
düzenlemeleri dışındaki 6102 sayılı Kanun ve ilgili mevzuatında öngörülen diğer
yükümlülükleri yerine getirmek.
ALTINCI BÖLÜM
Kurumca Yapılacak İncelemeler, Denetimler
ve İdari Yaptırımlar
İnceleme ve denetimler
MADDE 38 – (1) Kurum, oluşturacağı kalite güvence
sistemi kapsamında, seçilmiş yeterli sayıda denetim dosyaları ve diğer bilgi,
bildirim ve belgeler çerçevesinde denetim kuruluşlarını ve denetçileri inceler
ve denetler. İnceleme ve denetim faaliyetleri, ilgili kuruluşların görüşü
alınmak suretiyle Kurulca her yıl hazırlanan yıllık inceleme ve denetim planı
kapsamında yürütülür. İnceleme sonuçları her yıl bir raporla kamuoyuna
açıklanır.
(2) Denetim
kuruluşlarındaki inceleme ve denetimler; denetim kuruluşlarınca
gerçekleştirilmiş denetim çalışmalarının mevzuat çerçevesinde gözden geçirilmesi
ve bu kuruluşların faaliyetlerinin mevzuata uygunluğunun denetimi ile harcanan
kaynakların nitelik ve niceliği, alınan denetim ücreti ve denetim kuruluşunun iç
kontrol sistemi ile ilgili değerlendirmeleri kapsar.
(3) KAYİK’leri denetleyen denetim kuruluşlarında asgari üç yılda
bir, diğerlerinde asgari altı yılda bir, denetçilerde ise Kurumca gerek
görüldüğünde inceleme ve denetim yapılır.
(4) Kurum, planlanan
inceleme ve denetimler yanında ihbar, şikâyet, bildirim gibi durumlarda ve
gerekli gördüğü diğer hallerde de inceleme ve denetim yapar.
(5) Kurum, inceleme
ve denetimleri kendi meslek personeli eliyle yürütebileceği gibi, 660 sayılı
Kanun Hükmünde Kararnamenin 25 inci maddesinde belirtilen kurum ve kurulların
ilgili denetim birimleri vasıtasıyla da yürütebilir.
(6) İnceleme ve
denetimler Kurum tarafından belirlenen usul ve esaslara uygun olarak
yapılır.
(7) Yapılan inceleme
ve denetimler sonucunda mevzuata aykırılıkları tespit edilenler hakkında idari
yaptırımlar uygulanır. Denetim kuruluşları ve denetçiler inceleme ve denetimler
sonucunda tespit edilen hususlar ile ilgili olarak gerekli tedbirleri almakla
yükümlüdürler.
(8) 660 sayılı Kanun
Hükmünde Kararnamenin 25 inci maddesinin yedinci fıkrası uyarınca inceleme için
görevlendirilenler tarafından istenecek rapor, defter, belge ve çalışma
kâğıtları ile elektronik, manyetik ve benzeri ortamlarda tutulanlar dahil tüm kayıtların ve sair bilgi ihtiva eden vasıtaların
ibraz veya teslim edilmemesi veya gerekli görülen diğer hallerde, Kurumun
gerekçeli bir yazı ile yetkili sulh ceza hakiminden talepte bulunması üzerine,
sulh ceza hakiminin istenilen yerlerde arama yapılmasına karar vermesi halinde
ilgililer nezdinde arama yapılabilir.
İdari yaptırımlar
MADDE 39 – (1)
İnceleme ve denetimler, ihbar ve şikâyetler ya da diğer kurum ve kuruluşların
bildirimleri sonucunda, yaptıkları denetim çalışmaları ve faaliyetleriyle, 660
sayılı Kanun Hükmünde Kararnameye, 6102 sayılı Kanunda yer alan denetime ilişkin
hükümlere ve Kurum düzenlemelerine aykırı hareket ettikleri tespit edilenlere,
tespit edilen aykırılıkların mahiyetine bağlı olarak Kurul kararıyla;
a) Uyarı,
b) Faaliyet iznini askıya
alma,
c) Faaliyet iznini iptal
etme,
yaptırımları
uygulanır.
Uyarı
MADDE 40 – (1)
Denetim kuruluşlarına veya denetçilere;
a) Denetim faaliyetinin, fiilin
ağırlığına göre daha ağır bir yaptırım gerektirmeyen şekilde, TDS’ye aykırı olarak
yürütülmesi,
b) Bağımsızlığı tehdit eden
hususlara ilişkin gerekli önlemlerin alınmaması ve bunlara ilişkin
değerlendirmelerin kayda geçirilmemesi,
c)20nci maddede belirtilen kalite
kontrol sisteminin oluşturulmaması,
ç) 21inci maddenin ikinci
fıkrasında belirtilen taahhüdün verilmemiş olması,
d) 23üncü maddede belirtilen reklam
yasağına uyulmaması,
e) 24 üncü madde hükümlerine aykırı
hareket edilmesi,
f) 25 inci maddede öngörülen
sürekli eğitim programlarına katılım sağlanmadığının anlaşılması veya öngörülen
süre sonunda eğitim programlarının tamamlanmaması,
g) 28 inci madde uyarınca
görevlendirilmesi uygun görülenler dışında sorumlu denetçi
görevlendirilmesi,
ğ) 29 uncu madde hükümlerine aykırı
hareket edilmesi,
l) Mevzuat uyarınca denetim
raporlarının süresi içinde tamamlanmaması veya hazırlanan raporların usulüne
uygun olarak ilgili yerlere gönderilmemesi,
m) 37 nci
madde hükümlerine aykırı hareket edilmesi,
n) Bu maddede yer almamakla
birlikte diğer ilgili mevzuatta uyarı yaptırımını gerektiren benzer diğer
durumların tespit edilmesi,
hallerinde
uyarı yaptırımı uygulanır.
Faaliyet iznini askıya alma
MADDE 41 – (1)
Aşağıda belirtilen aykırılıklarda bulunulduğunun tespit edilmesi halinde,
denetim kuruluşlarının ve denetçilerin faaliyet izinleri fiilin ağırlığı dikkate
alınarak, iki yılı geçmemek üzere Kurul kararıyla belirlenen süreyle askıya
alınır:
a) Uyarı yaptırımını gerektiren
fiilin, uyarıya rağmen devamı veya yaptırımın kesinleşmesinden itibaren iki yıl
içinde tekerrürü ya da bu süre içinde uyarı yaptırımını gerektiren farklı
fiillerin üçüncü defa işlenmesi.
b) TDS çerçevesinde gerekli mesleki
özen ve titizlik gösterilmeksizin gerçeğe aykırı görüş
bildirilmesi.
c) Yapılan denetim çalışmalarında,
TDS çerçevesinde dürüstlük, tarafsızlık, bağımsızlık, mesleki yeterlilik ve
özen, sır saklama, mesleğe uygun davranış ve diğer etik ilkelere uyulmaması,
kaliteli ve güvenilir denetimler gerçekleştirilmemesi.
ç) Denetlenen işletmeye 22 nci maddenin beşinci fıkrasına aykırı olarak hizmet verilmiş
olması.
e) Mevzuat uyarınca sadece denetim
kuruluşları tarafından yapılması gereken denetimlerde, 27 nci madde uyarınca denetim ekiplerinde aranan koşullara
aykırı davranılması.
f) Mevzuatta faaliyet izinlerini
askıya almayı gerektiren diğer durumların tespit edilmesi.
Faaliyet izninin iptali
MADDE 42 – (1)
Aşağıda belirtilen aykırılıklarda bulunulduğunun tespit edilmesi halinde,
denetim kuruluşlarının veya denetçilerin faaliyet izinleri Kurul kararıyla
süresiz olarak iptal edilir:
a) Faaliyet izninin askıya
alınmasını gerektiren fiilin, yaptırımın kesinleşmesinden itibaren iki yıl
içinde tekerrürü veya bu süre içinde faaliyet iznini askıya almayı gerektiren
farklı fiillerin üçüncü defa işlenmesi.
b) Yetki belgesinin kasten yanlış
veya yanıltıcı beyanlarda bulunmak suretiyle ya da hukuka aykırı diğer yollarla
alınması.
c) Yetkilendirme şartlarının
taşınmadığının sonradan anlaşılması veya şartların sonradan
kaybedilmesi.
ç) 30 uncu maddeye göre açıklanacak
görüş yazılarında kasıtlı olarak; olumlu görüş bildirilmesi gerekirken olumsuz,
olumsuz görüş bildirilmesi gerekirken olumlu, görüş bildirmekten kaçınılması
gerekirken olumlu görüş bildirilmesi.
d) Denetime olan güveni sarsacak
veya denetimi geçersiz kılacak derecede bağımsızlığın ve tarafsızlığın
kaybedilmiş olması.
e) Faaliyet izinlerinin iptalini
gerektiren mevzuata aykırı diğer durumların tespit
edilmesi.
(2) Faaliyet izni iptal edilenler
yeniden yetkilendirme başvurusunda bulunamazlar.
(3) Faaliyet izni
iptal edilenler, kendilerine verilen mührü, yetki belgesini ve kimliği Kurum
tarafından belirlenen süre içerisinde iade ederler. Aksi halde bu eylemi
Cumhuriyet Savcılığına bildirilir.
İdari yaptırımlarla ilgili diğer
hükümler
MADDE 43 – (1) Kurumca yapılan denetimler veya incelemeler neticesinde,
düzeltilmesi imkan dahilinde olan hallerde, yaptırım
kararı verilmeden önce tespit edilen aykırılık ve eksikliklerin giderilmesi için
Kurumca ayrıca süre verilebilir. Verilen süre sonunda aykırılık ve eksikliklerin
giderilmediğinin tespiti halinde karşılığında öngörülen idari yaptırım
uygulanır.
(2) İlgililere
savunma yapılması için on günden az olmamak üzere süre verilir. Verilen süre
içinde savunma yapmayanlar savunma hakkından vazgeçmiş sayılırlar.
(3) Kurum uyarı
yaptırımı dışında fiilin ağırlığını dikkate alarak gerekçesini belirtmek
suretiyle bir derece hafif yaptırım uygulamaya yetkilidir.
(4) Gerekli
değerlendirmeler yapılarak Kurulca alınmış olunan karar ilgililere tebliğ
edilir. Yargı yolu açık olmak üzere, Kurul kararları kesindir, itiraz
edilemez.Kurul kararları ilgilinin
siciline işlenir.
(5) Denetim
kuruluşlarında tespit edilen aykırı fiillerden dolayı istihdam edilen
denetçilere yaptırım uygulanması denetim kuruluşunun hukuki ve cezai
sorumluluğunu ortadan kaldırmaz.
(6) Kurum, aykırılığı
yapanların denetçi veya denetim kuruluşu olmaması halinde gerekli işlemleri
tesis eder.
(7) Bu madde
kapsamında denetim kuruluşları ve denetçiler hakkında alınan yaptırım ve tedbir
kararları Kurumca gerekli görülen ilgili diğer kurumlara da bildirilir.
(8) Hakkında faaliyet
iznini askıya alma kararı verilenler bu süre içinde, faaliyet izninin iptali
kararı verilenler ise iptal kararı sonrasında yeni sözleşme yapamazlar. Ancak,
bunların devam eden denetim işlerinin tamamlanmasıyla sınırlı olarak
faaliyetlerinin devamına Kurul tarafından karar verilebilir.
(9) Aşağıdaki
hallerde Kurul tarafından denetim kuruluşu veya denetçinin denetim faaliyeti
durdurulabilir:
a) 22/11/2001 tarihli ve 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu uyarınca
gaiplik, temyiz kudretinin yitirilmesi, kısıtlılık ve benzeri haller ile
denetçinin fiil ehliyetini yitirmesi veya denetim kuruluşunun faaliyetinin
fiilen veya kayden sona ermesi veya hakkında mahkeme
tarafından bir tedbir kararı verilmiş olması sonucu, denetim faaliyetinin
yürütülmesinin sonradan imkânsız hale gelmesi.
b) Yıllık inceleme
planı çerçevesinde veya ihbar ve şikayetler ve diğer
kurumlardan gelen bildirimlerle ilgili olarak yapılan ilk değerlendirmeler
sonucunda, faaliyet izninin askıya alınmasını veya iptal edilmesini gerektiren
durum nedeniyle, denetim kuruluşunun veya denetçinin faaliyete devam etmesinin
telafisi zor ve imkansız zararlara yol açacağı ihtimalinin
bulunması.
YEDİNCİ BÖLÜM
Çeşitli Hükümler
Denetimlerde
sorumluluk
MADDE 44 – (1) Denetim raporlarının TDS’ye aykırı olması ile bu raporlardaki bilgi ve
kanaatlerin yanlış, eksik ve yanıltıcı olması nedeniyle doğabilecek zararlardan,
denetim kuruluşları ve denetçiler ayrı ayrı hukuken
sorumludurlar.
(2) İdari
yaptırımlar, mevzuata aykırılıkları tespit edilen denetim kuruluşları ve
denetçiler hakkında uygulanır. Kurumca
gerekli görülen hallerde, denetim ekiplerinde görevlendirilen ve işlem ve
eylemleriyle mevzuata aykırılığa neden olan denetçiler hakkında da yaptırım
uygulanır.
(3) Denetim
ekiplerinde, denetçi olarak görevlendirilenler dışında, denetime yardımcı olmak
üzere yer alan kişilerin sebep olduğu
mevzuata aykırılıklardan, idari yaptırımlar bakımından bu kişiler değil,
gözetiminde çalıştıkları denetim kuruluşları ve denetçiler sorumlu tutulur.
Denetime yardımcı olmak üzere yer alan kişilerin genel hükümler, bağımsızlık,
tarafsızlık ve sır saklama yükümlülüklerinden doğan sorumluluk halleri saklıdır.
Mücbir sebepler
MADDE 45 – (1) Mücbir sebepler,
sebebin ortaya çıktığı tarihten sona erdiği tarihe kadar bu Yönetmelikte geçen
süreler işlemez.
(2) Yükümlülüğün
ifasını imkânsız kılacak ölçüde mücbir sebep olarak kabul edilebilecek haller
aşağıda belirtilmiştir:
a) Yangın, deprem,
sel felaketi gibi afetler,
b)
Grev,
c) Ağır kaza, ağır
hastalık ve tutukluluk,
ç) 4721 sayılı Kanun
uyarınca gaiplik hali ile defter ve belgelerin iradesi dışında elden çıkmış
olması,
d) Kurum tarafından
kabul edilebilecek benzeri diğer haller.
(3) Mücbir sebep, meydana geldiği
tarihi izleyen yirmi gün içinde Kuruma bildirilir. Bildirimin yapılmasının
imkânsız olduğu hallerde bu süre imkansızlığın fiilen
ortadan kalktığı tarihten itibaren işlemeye başlar.
(4) Mücbir sebep halinin denetim
kuruluşu ve denetçiden kaynaklanan bir kusurdan ileri gelmemiş olması, denetim
kuruluşu ve denetçinin bu engeli ortadan kaldırmaya gücünün yetmemiş bulunması
ve bu durumun tevsik edici belgelerle birlikte Kuruma bildirilmesi zorunludur.
Herkesçe malum olan mücbir sebep hallerinde bildirim ve tevsik edici belge
aranmaz.
Tebligat
MADDE 46 – (1) Bu Yönetmelik uyarınca
yapılacak tebligat hakkında 11/2/1959 tarihli ve 7201
sayılı Tebligat Kanunu hükümleri uygulanır.
Kuruma yapılacak bildirimlerin şekli
MADDE 47 – (1) Bu Yönetmelik uyarınca
Kuruma yapılacak bildirimler, ayrıca belirtilmedikçe, 15/1/2004 tarihli ve 5070 sayılı Elektronik İmza Kanununa
göre, Kurum tarafından istenen şekilde elektronik ortamda yapılır.
Kurum hizmetleri karşılığı ücret alınması
MADDE 48 – (1) Bu Yönetmelik kapsamında yürütülecek eğitim, sınav,
yetkilendirme, sicil ve diğer hizmetler için Kurum tarafından ücret
belirlenebilir.
Yetki
MADDE 49 – (1) Bu Yönetmeliğin uygulanmasına ilişkin hususları
düzenlemeye Kurum yetkilidir.
SEKİZİNCİ BÖLÜM
Geçici ve Son
Hükümler
Denetçilere
ilişkin geçiş hükümleri
GEÇİCİ MADDE 1 – (1) Bağımsız denetçi olmak için 14 üncü madde uyarınca aranan
diğer şartlar saklı kalmak kaydıyla;
a) Bu Yönetmeliğin yayımı
tarihinden önce ilgili mevzuatına göre kamu kurumlarından bağımsız denetime
ilişkin lisans belgesini sınav sonucunda veya mevzuatında sınava ilişkin olarak
tanınan istisnadan faydalanarak almaya hak kazanmış olanlar
için,
b)
Kamu kurumları tarafından, 660 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin
yayımlandığı 2/11/2011 tarihinden önce ilan edilen
bağımsız denetçiliğe ilişkin sınavlar ile bunlara ilişkin 31/12/2012 tarihine
kadar yapılacak tamamlayıcı sınavlar neticesinde lisans belgesi almaya hak
kazananlar için,
sigortacılık
ve özel emeklilik mevzuatına ilişkin sınav konuları hariç olmak üzere ve
31/12/2014 tarihine kadar müracaat etmeleri halinde 16 ncı maddede öngörülen sınav şartı aranmaz.
(2) Birinci fıkra kapsamına
girenlerin sigortacılık ve özel emeklilik alanlarında da denetim yapabilmeleri
için ise 3/6/2007 tarihli ve 5684 sayılı Sigortacılık
Kanunu ve ilgili mevzuatı uyarınca bu alanda bağımsız denetim yapmak için aranan
şartları sağlamış olmaları veya Kurumca bu alana ilişkin olarak yapılacak
sınavda başarılı olmaları ya da Kurumca düzenlenecek eğitimi tamamlamış olmaları
şarttır. Bu fıkra kapsamında yapılacak eğitim kamu kurumları veya
üniversitelerle işbirliği halinde de yürütülebilir.
(3) 1/1/2013 tarihinden önce kamu kurumları tarafından bağımsız
denetçiliğe ilişkin yapılan sınavlara girenlerin, bu sınavlarda başarılı
sayıldıkları konular itibarıyla aldıkları notlar, mevzuatı uyarınca geçerli süre
içinde ve talepleri halinde bu Yönetmelik uyarınca yapılacak sınavda veya
dördüncü fıkra kapsamında bulunanlar için yapılacak eğitimde dikkate
alınır.
(4) Bu Yönetmeliğin yayımı tarihi
itibarıyla, Yeminli Mali Müşavir olmaya hak kazananlar ile Serbest Muhasebeci
Mali Müşavir olmaya hak kazanan 15 yıllık mesleki tecrübeye sahip olanlar, 31/12/2014 tarihine kadar ruhsatları ile başvurmaları
halinde;
a) Bağımsız denetçi olmak için 14 üncü
madde uyarınca aranan sınav hariç diğer şartları haiz olmak ve 16 ncı maddede belirtilen sınav konuları itibarıyla Kurum
tarafından öngörülen eğitim programlarını başarıyla tamamlamak kaydıyla,
başarılı olunan konulardan 14 üncü maddede belirtilen sınav şartını sağlamış
olurlar.
b) 3568 sayılı Kanun uyarınca
hizmetleri stajdan sayılan ve bu Yönetmeliğin yayımı tarihi itibarıyla 15 yıllık
mesleki tecrübeye sahip olanlar, 31/12/2014 tarihine
kadar meslek mensubu olmaları halinde bu fıkra kapsamında
değerlendirilir.
c) Bu fıkra kapsamına giren meslek
mensupları 16 ncı maddede belirtilen sınav konularının
bir kısmı veya tamamı için (a) bendinde belirtilen eğitim programına katılmak
yerine Kurumca yapılacak sınavlara da girebilirler. Başarılı olunan sınav
konularından ayrıca eğitime tabi tutulmazlar.
ç) Bu fıkra kapsamına giren meslek
mensuplarından15 inci madde ile 31/12/2015 tarihine
kadar 28 inci maddenin birinci fıkrasının (b) bendinde öngörülen şartlar
aranmaz.
d) (a) bendi uyarınca yapılacak
eğitim, 16 ncı maddenin dördüncü fıkrasında meslek
mensupları itibarıyla belirtilen sınav konularından yapılır. Bu eğitim kamu
kurumları veya üniversitelerle işbirliği halinde de yürütülebilir.
(5) 31/12/2015 tarihine kadar yapılacak yetkilendirmelerde; bu
Yönetmeliğin yayımlandığı tarih itibarıyla 10 yıl mesleki tecrübeye sahip
olanların uygulamalı mesleki eğitimin en az 1 yılını, diğerlerinin ise en az 2
yılını denetçi yanında ya da denetim kuruluşunda geçirmesi
gerekir.
(6) Dördüncü fıkra kapsamındaki
meslek mensupları, 1/1/2014 tarihinden önce biten hesap
dönemleri için; 2012 hesap dönemine ilişkin 3568 sayılı Kanun uyarınca sözleşme
imzalamış oldukları mükellefleriyle sınırlı olmak ve 6102 sayılı Kanun ile bu
Yönetmeliğin 26 ncı maddesinde yer verilen
kısıtlamalar saklı kalmak üzere Kurumdan izin almak kaydıyla dördüncü fıkra
hükümlerine bağlı olmaksızın bu Yönetmelik hükümleri çerçevesinde denetim
yapabilirler. Bunlara Bağımsız Denetçi Belgesi, kimliği ve mührü verilmez. Bu
hüküm söz konusu hesap döneminden sonrası için kazanılmış hak
oluşturmaz.
(7) Bu madde kapsamında Kurum
tarafından öngörülen eğitimler 31/12/2015 tarihine
kadar tamamlanır.
Mevcut denetim kuruluşlarına ilişkin geçiş
hükümleri
GEÇİCİ MADDE 2 –
(1) Kamu kurumlarından denetim
faaliyetinde bulunmak üzere yetki almış olan denetim kuruluşları, bu
Yönetmeliğin yayımlandığı tarihten itibaren bir ay içinde yetkisini gösteren
belgeyle Kuruma başvuruda bulunmaları şartıyla 1/1/2014
tarihinden önce başlayan hesap dönemlerine ilişkin denetim faaliyetinde bulunma
yetkisini haizdir. Bu kuruluşlar, 1/1/2014 tarihine
kadar bu Yönetmelik hükümlerine intibak etmek zorunda olup, intibak ettikleri
tarih itibarıyla Kurum tarafından yetkilendirilerek sicile kaydedilir, aksi
takdirde bunlara faaliyet izni verilmez. Bu Yönetmeliğin yayım tarihi itibarıyla
bu kuruluşlarda denetime ilişkin belgesi olmaksızın denetçi olarak görev
yapmakta olan meslek mensupları 1/1/2014 tarihinde ve
sonrasında başlayan hesap dönemlerine ilişkin denetimlerde, yetki belgesi
olmaksızın denetçi olarak görevlendirilemezler.
İlk defa yetkilendirilen denetim kuruluşlarına ilişkin geçiş hükümleri
GEÇİCİ MADDE 3 – (1) Kalite kontrol sisteminin bir unsuru olan denetim
rehberlerinin oluşturulmuş olması kaydıyla, 660 sayılı Kanun Hükmünde
Kararnamenin yayımlandığı tarihten 31/12/2013 tarihine
kadar yetkilendirme başvurusunda bulunan denetim kuruluşlarında, 13 üncü
maddenin birinci fıkrasının (j) bendinde belirtilen kalite kontrol sitemi kurma
şartı aranmaz. Bu kuruluşlar yetkilendirme tarihinden itibaren 6 ay içinde
kalite kontrol sistemini kurarlar. Bu süre içinde kalite kontrol sisteminin
kurulmaması halinde gerekli idari yaptırımlar uygulanır. İzlenecek denetim
süreçlerinin ve uygulanacak yöntemlerin ayrıntılı olarak belirlendiği denetim
rehberleri, yürürlükte bulunan muhasebe ve denetim mevzuatı ile uluslararası
uygulamalar çerçevesinde oluşturulur. Bu madde kapsamında bulunanlar KAYİK
denetimi yapamazlar.
Mevcut düzenlemelerin uygulanması
GEÇİCİ MADDE 4 –
(1) 660 sayılı Kanun Hükmünde Kararname
uyarınca Kurum tarafından denetime ilişkin yayımlanacak standartlar ve
düzenlemeler yürürlüğe girinceye kadar mevcut düzenlemelerin uygulanmasına devam
edilir.
(2) Avrupa Birliğine tam üyeliğin
gerçekleştiği yılın sonuna kadar, 13 üncü maddenin birinci fıkrasının (ı)
bendinde yer alan yüzde yetmiş beş şartı
uygulanmaz.
Mevcut denetim sözleşmelerinin yenilenmesi
GEÇİCİ MADDE 5 – (1) Bu Yönetmeliğin yayımı
tarihi öncesinde imzalanmış olan ve 31/12/2012
tarihinden sonra başlayan dönemleri kapsayan sözleşmeler, 6102 sayılı Kanunun
denetçi atanmasına ilişkin hükümlerine uygun olarak bu Yönetmelik çerçevesinde
yeniden düzenlenir.
(2) 26 ncı maddenin birinci fıkrasının (ç) bendinde belirtilen
sürelerin hesaplanmasında, 1/1/2013 tarihinden önce
ilgili mevzuatı uyarınca yapılan denetimlerde geçen süreler dikkate
alınır.
Yürürlük
MADDE 50 – (1) Bu Yönetmelik yayımı
tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 51 – (1) Bu Yönetmelik
hükümlerini Kurum Başkanı yürütür.
Mevzuattaki Gelişmeler
