Sayın Şirket Yetkilileri
Gelir Vergisi Kanununun 38 nci maddesinde; mükelleflerin
en az 2 tam yıl süre ile
işletmelerin aktifinde kayıtlı bulunan
gayrimenkul, iştirak hisseleri ve amortismana tabi iktisadi kıymetlerini
elden çıkarmaları halinde, bu iktisadi kıymetlerin maliyet bedelinin, bunların elden çıkarıldıkları ay hariç olmak üzere, Devlet İstatistik Enstitüsü'nün T.E.F.E.'deki artış oranında artırılması imkanı getirilmiştir.
Mükellefler tarafından artırılan maliyet bedeline tekabül eden kazançlar, bilançonun pasifinde özel bir fon hesabında gösterilerek, bu fonun
sermayeye ilave dışında herhangi bir suretle başka bir hesaba nakledilmesi veya işletmeden çekilmesi halinde o yılın kazancına dahil edilerek, vergiye tabi tutulması gerekmektedir.
1- Uygulamanın Kapsamı
İlk kez 01.01.1994 tarihinde elden çıkarılan
gayrimenkul ve
iştirak hisselerine uygulanan maliyet bedeli artırımı, 01.01.1995 tarihinden itibaren
amortismana tabi iktisadi kıymetleri de kapsam içine almıştır.
Gelir Vergisi Kanununun 38 nci maddesi, iktisadi kıymetlerin elden çıkarılmasında, bu kıymetlerin 2 tam yıl şirket aktifinde kayıtlı olma şartını hüküm altına almıştır.
Ancak; iktisadi kıymetlerin alım satımı ile devamlı olarak uğraşanlar, alım satımını yaptıkları iktisadi kıymetler için bu hükümden yararlanamazlar.
3- Maliyet Revizyonunda Uygulama
2001 Yılına Kadar Olan Uygulama / Yeniden Değerleme Oranı
Gelir Vergisi Kanununun 38 nci maddesi değişmeden önceki şeklinde; gayrimenkul, iştirak hisseleri ve amortismana tabi iktisadi kıymetlerin satışında bu kıymetlerin;
iktisap edildiği ve elden çıkarıldığı yıllar hariç olmak üzere, her takvim yılı için V.U.K hükümlerine göre belirlenen yeniden değerleme oranlarının kullanılacağı hüküm altına alınmıştı.
2001 ve Sonrası Yıl Uygulaması / TEFE Oranı
Daha sonra 38 inci maddede yapılan değişiklikle;
03.07.2001 tarihinden itibaren T.E.F.E oranlarının kullanılmasına imkan tanınmıştır. Bu uygulamayla, elden çıkarılacak iktisadi kıymetlerin maliyet bedelinin
satıldığı ay hariç olmak üzere;
aylık bazda ve
toptan eşya fiyat endeksi dikkate alınarak artırılması sağlanmıştır.
Müşavirliğimiz, dönem sonu işlemlerle ilgili olması nedeniyle, 2001 yılı içinde yapılan tüm satışlarda maliyet revizesinde T.E.F.E oranının uygulanabileceği düşüncesindedir.
4- Maliyet Revizyonunun Başlangıç Tarihi (1984 yılı)
49 sayılı Kurumlar Vergisi Genel Tebliğinde; 01.01.1994 tarihinden önce iktisap edilen iktisadi kıymetler için V.U.K hükümlerine göre yeniden değerleme oranının tespit edildiği yıldan itibaren maliyet revizesi uygulanabileceği belirtilmiştir.
Yeniden değerleme oranı Maliye Bakanlığınca ilk kez 1984 yılında yayımlanmış olup; yukarıdaki hükme göre maliyet revizyonunun başlangıç tarihi 1984 yılıdır.
Dolayısıyla iktisadi kıymetlerin maliyet revizesinde; 1984 - 2000 yılları arasında yeniden değerleme oranları 2001 yılından itibaren de T.E.F.E oranları kullanılacaktır.
5- Maliyet Revizesinde Kur Farkı ve Faizler
İktisadi kıymetlerde kur farkı ve faiz giderleri 2003/21 sayılı duyurumuzda ayrıntılı olarak ele alınmıştır.
Duyurumuzda da belirtildiği gibi; ilk yıl zorunlu olarak maliyete eklenen kur farkı ve faizler için yeniden değerleme uygulaması yapılabilirken, sonraki yıllarda oluşan ve maliyete eklenen kur farkı ve faizler için yeniden değerleme yapılamamaktadır.
Dolayısı ile, Müşavirliğimiz, sonraki yıllarda maliyete ilave edilen kur farkı faizler için maliyet revizesinin yapılamayacağı görüşündedir.
6- Maliyet Revizesi Nedeniyle Satıştan Zarar Doğması
Vergi Usul Kanunu 49 nolu Genel Tebliğinde; maliyet revizesi uygulamasında doğacak zararın vergilendirilecek kazancın tespitinde dikkate alınmayacağı, satış karının sıfır olarak kabul edileceği belirtilmiştir.
7- Maliyet Artış Fonunun Sermayeye İlave Şartı
Maliyet artış fonuna alınan kazançlar, sermayeye ilave dışında başka bir hesaba nakledildiğinde veya işletmeden çekildiğinde, o yılın kazancına dahil edilerek, vergiye tabi tutulurlar.
8- Kurumlar Vergisi Kanunu Geçici 28 nci Madde ve Maliyet Artış Fonu
Kurumlar Vergisi Kanununun geçici 28 nci maddesinden yararlanan kurumların gayrimenkul ve iştirak hisselerinin satışından doğan kazancın tespitinde Gelir Vergisi Kanununun 38 nci maddesinin son fıkrası hükmü uygulanmayacaktır.
9- Özellikli Durumlar
Gelir Vergisi Kanununun 38 inci maddesinde
- rüçhan hakkı kullanılarak edinilen iştirak hisseleri
bedelsiz olarak alınan iştirak hisseleri
inşaat yapımında maliyet bedeli artırımı
işletme esasına göre kazancın tespitinde maliyet bedeli artırımı
konularına ayrıca yer verilmiştir.
Maliyet artış fonu ile ilgili açıklamalar, 49 seri nolu Kurumlar Vergisi Genel Tebliğinde yer almaktadır.
ÖRNEK 1
Kurum 1998 yılında 2 milyar TL'ya satın aldığı ve yeniden değerlemeye tabi tuttuğu makineyi, 2002 Eylül ayında 10 milyar TL'ya satmıştır. Bu durumda firmanın muhasebe kayıtları aşağıdaki şekillerde yapılabilir.
1- M.A.F. Uygulanmadan :
--------------------------------- / ---------------------------------
100- Kasa 10.000.000.000.-
257- Birikmiş Amortismanlar 5.816.109.312.-
522- M.D.V. Artış Fonu 2.865.558.656.-
253- Taşıtlar 7.270.136.640.-
391- Hesaplanan Kdv. 1.525.423.729.-
679- Diğ. Olağandışı Gelir ve Karlar 9.886.107.599.-
(Ek:1)
--------------------------------- / ---------------------------------
2- M.A.F. Uygulandığında :
2000 yılı sonu itibarıyla yeniden değerlenmiş maliyet 4.745.520.000.-TL'dır.
Bu durumda:
Revize Edilmiş Maliyet 10.569.983.690.- (Ek:2)
Alış Bedeli 2.000.000.000.-
Maliyet Artış Fonu 8.569.983.690.-
--------------------------------- / ---------------------------------
100- Kasa 10.000.000.000.-
257- Birikmiş Amortismanlar 5.816.109.312.-
522- M.D.V. Artış Fonu 2.865.558.656.-
254- Taşıtlar 7.270.136.640.-
391- Hesaplanan Kdv. 1.525.423.729.-
524- Maliyet Artış Fonu 8.569.983.690.-
679- Diğ. Olağandışı Gelir ve Karlar 1.316.123.909.-
--------------------------------- / ---------------------------------
Yukarıda yer alan iki farklı muhasebe kaydının ilkinde kurum 9.886.107.599.-TL'yi kar olarak
kayıtlarına alıp, vergilendirmek urumundadır. Oysa ikinci muhasebe kaydında bu tutarın
1.316.123.909.- TL'si vergilenmekte, geriye kalan kısım sermayeye eklenmek üzere özel bir fon hesabında tutulmaktadır.
ÖRNEK 2
Kurum aynı taşıt için, 2000 yılında oluşan değer artış fonunu sermayeye ilave ettiğinde yapılabilecek muhasebe kayıtları aşağıdaki gibi olacaktır.
1- M.A.F. Uygulanmadan :
--------------------------------- / ---------------------------------
100- Kasa 10.000.000.000.-
257- Birikmiş Amortismanlar 5.816.109.312.-
522- M.D.V. Artış Fonu 1.009.846.656.-
253- Taşıtlar 7.270.136.640.-
391- Hesaplanan Kdv. 1.525.423.729.-
679- Diğ. Olağandışı Gelir ve Karlar 8.030.395.599.-
--------------------------------- / ---------------------------------
2- M.A.F. Uygulandığında :
Revize Edilmiş Maliyet 10.569.983.690.-
Alış Bedeli (-) 2.000.000.000.-
Sermayeye Eklenen Fon (-) 1.855.712.000.-
Maliyet Artış Fonu 6.714.271.690.-
--------------------------------- / ---------------------------------
100- Kasa 10.000.000.000.-
257- Birikmiş Amortismanlar 5.816.109.312.-
522- M.D.V. Artış Fonu 1.009.846.656.-
254- Taşıtlar 7.270.136.640.-
391- Hesaplanan Kdv. 1.525.423.729.-
524- Maliyet Artış Fonu 6.714.271.690.-
679- Diğ. Olağandışı Gelir ve Karlar 1.316.123.909.-
--------------------------------- / ---------------------------------
Bilgilerinize sunulur.
Saygılarımızla
YENİDEN DEĞERLEME TABLOSU
Yıl Aktif Değer Amortisman Net Değer Oran Değerlenmiş Değ. Değ. Net
Değer Amortisman Değer
1998 2.000.000.000 0 2.000.000.000 1,778
1999 2.000.000.000 400.000.000 1.600.000.000 1,521 3.042.000.000 608.400.000 2.433.600.000
2000 3.042.000.000 1.216.800.000 1.825.200.000 1,560 4.745.520.000 1.898.208.000 2.847.312.000
2001 4.745.520.000 2.847.312.000 1.898.208.000 1,532 7.270.136.640 4.362.081.984 2.908.054.656
Yıl Değer Farkı Amort. Farkı Değ. Fonu Oran Cari Yıl A. B. Amortisman
1998 0,20 400.000.000 400.000.000
1999 1.042.000.000 208.400.000 833.600.000 0,20 608.400.000 1.216.800.000
2000 1.703.520.000 681.408.000 1.022.112.000 0,20 949.104.000 2.847.312.000
2001 2.524.616.640 1.514.769.984 1.009.846.656 0,20 1.454.027.328 5.816.109.312
2002 2.865.558.656
EK : 2
Aylar Oran Bedel MAF Değeri MAF Sonrası Değer
Oca.01 2,3 4.745.520.000 TL 109.146.960 TL 4.854.666.960 TL
Şub.01 2,6 4.854.666.960 TL 126.221.341 TL 4.980.888.301 TL
Mar.01 10,1 4.980.888.301 TL 503.069.718 TL 5.483.958.019 TL
Nis.01 14,4 5.483.958.019 TL 789.689.955 TL 6.273.647.974 TL
May.01 6,3 6.273.647.974 TL 395.239.822 TL 6.668.887.797 TL
Haz.01 2,9 6.668.887.797 TL 193.397.746 TL 6.862.285.543 TL
Tem.01 3,3 6.862.285.543 TL 226.455.423 TL 7.088.740.966 TL
Ağu.01 3,5 7.088.740.966 TL 248.105.934 TL 7.336.846.899 TL
Eyl.01 5,4 7.336.846.899 TL 392.521.309 TL 7.729.368.208 TL
Eki.01 6,7 7.729.368.208 TL 517.867.670 TL 8.247.235.878 TL
Kas.01 4,2 8.247.235.878 TL 346.383.907 TL 8.593.619.785 TL
Ara.01 4,1 8.593.619.785 TL 352.338.411 TL 8.945.958.196 TL
Oca.02 4,2 8.945.958.196 TL 375.730.244 TL 9.321.688.441 TL
Şub.02 2,6 9.321.688.441 TL 242.363.899 TL 9.564.052.340 TL
Mar.02 1,9 9.564.052.340 TL 181.716.994 TL 9.745.769.335 TL
Nis.02 1,8 9.745.769.335 TL 175.423.848 TL 9.921.193.183 TL
May.02 0,4 9.921.193.183 TL 39.684.773 TL 9.960.877.955 TL
Haz.02 1,2 9.960.877.955 TL 119.530.535 TL 10.080.408.491 TL
Tem.02 2,7 10.080.408.491 TL 272.171.029 TL 10.352.579.520 TL
Ağu.02 2,1 10.352.579.520 TL 217.404.170 TL 10.569.983.690 TL
Gaziantep, 25.01.2003
Mevzuattaki Gelişmeler
