Duyurunun başlangıcının yer aldığı İDEAL 2004/A'yı tıklayınız.

 

IV- ENFLASYON DÜZELTMESİNDE DÜZELTME KATSAYISI 

 

Enflasyon düzeltmesi; mali tablolardaki parasal olmayan kıymetlerin, yukarıda gösterilen tarihler esas alınarak, yine yukarıda belirtilen kıstaslara göre bulunan tutarlarının düzeltme katsayısı ile çarpılması suretiyle gerçekleşmektedir. 

Düzeltme katsayısı, 5024 sayılı Kanunda “mali tabloların ait olduğu aya ilişkin fiyat endeksinin, düzeltmeye esas alınan tarihi içeren aya ait fiyat endeksine bölünmesiyle elde edilen katsayı” olarak tanımlanmıştır. 

Düzeltme katsayısı formül olarak aşağıdaki gibi ifade edilebilir.       

Düzeltme katsayısı  = Mali tablonun ait olduğu aya ait TEFE  / Düzeltmeye esas alınan tarihi içeren aya ait TEFE     

Görüldüğü gibi, düzeltme katsayısının kullanıldığı enflasyon düzeltmelerinde; parasal olmayan kıymet için dikkate alınacak tarihlerin belli olması gerekmektedir. 

Örneğin, maddi veya maddi olmayan duran varlıklarda, bunların deftere kayıt tarihini içeren aya ait TEFE değerinin bilinmesi gerekmektedir. 

Aynı şekilde mali duran varlıklarda, satın alma tarihini içeren aya ait TEFE değeri bilinmelidir. 

 

Gelir Tablosu Kalemleri ve Stoklarda Düzeltme Katsayısı   

Oysa gelir tablosu kalemlerinde, düzeltmeye esas alınan tarih söz konusu değildir. 

Stoklar ise genellikle farklı tarihlerde iktisap edilen malların bileşimi olmaktadırlar. 

Bu durumda, gelir tablosu kalemleri ile stokların enflasyon düzeltmesinde, yukarıdaki düzeltme katsayısı formülü kullanılamayacaktır.

 

a) Toplulaştırılmış Yöntemlere Göre Düzeltme Katsayıları

5024 sayılı Kanunda, gelir tablosu kalemleri ile stokların enflasyon düzeltmesinde kullanılmak üzere toplulaştırılmış yöntemler öngörülmüştür.

1- Basit Ortalama Yöntemi

2- Hareketli Ağırlıklı Ortalama Yöntemi

 

1- Basit Ortalama Yöntemi 

5024 sayılı Kanunda bu yöntem; gelir tablosu kalemleri ile stokların düzeltmede esas alınacak tarihlere bağlı kalınmaksızın dönem ortalama düzeltme katsayısı ile çarpılması suretiyle enflasyon düzeltmesine tabi tutulması olarak tarif edilmiştir.

 

 Ortalama Düzeltme Katsayısı

Yukarıda da değinildiği gibi, parasal olmayan kıymetin düzeltmeye esas alınacak tarihinin tespit edilemediği durumlarda, ortalama düzeltme katsayısı kullanılır. 

Ortalama düzeltme katsayısı, mali tablonun ait olduğu aya ilişkin fiyat endeksinin, bu endeks ile bir önceki dönemin sonundaki fiyat endeksi toplamının ikiye bölünmesi sonucu bulunan endekse bölünmesiyle elde edilen katsayıdır. 

Ortalama düzeltme katsayısı, aşağıdaki formülle ifade edilebilir.       

Ortalama düzeltme katsayısı  = Mali tablonun ait olduğu aya ait TEFE / [(Mali tablonun ait olduğu aya ait TEFE + Bir önceki dönem TEFE) / 2]    

Görüldüğü gibi, toplulaştırılmış yöntemin bu uygulamasında, bilançolarda görülen stokların, bir önceki geçici vergi döneminin ortasında alındığı varsayılmaktadır.

Oysa stokların daha önceki dönemlerden gelmiş olması da sıkça rastlanan bir gerçektir. 

İşte bu durumda, hareketli ağırlıklı ortalama yöntemi kullanılacaktır.  

 

2- Hareketli Ağırlıklı Ortalama Yöntemi 

Bu yöntemde, dönem sonu stok ve dönem içinde satılan mal maliyetinin enflasyon esas alınacak tutarları, hareketli ağırlıklı ortalama düzeltme katsayısı ile çarpılmak suretiyle enflasyon düzeltmesine tabi tutulmaktadır.

 

Hareketli Ağırlıklı Ortalama Düzeltme Katsayısı 

Hareketli ağırlıklı ortalama düzeltme katsayısı, enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuş dönembaşı stoğun ilgili dönemin sonuna taşınmış değeri ile dönemiçi alış ve giderlerin enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuş değerleri toplamının, dönembaşı stok ile dönemiçi alış ve giderlerin enflasyon düzeltmesine esas alınacak tutarlarının toplamına bölünmesi ile bulunan katsayıdır.  

                                    

b) Toplulaştırılmış Yöntemlerin Uygulama Süresi 

Toplulaştırılmış yöntemlerden birini seçen mükellefler, seçtikleri yöntemden, bu seçimi yaptıkları hesap dönemi dahil üçüncü hesap döneminin sonuna kadar dönemezler.

 

c) Toplulaştırılmış Yöntemlerin Uygulanmasında Maliye Bakanlığının Yetkisi 

Maliye Bakanlığı,

Ø  - mükellefler

-  meslek grupları

-  aktif toplamlar

-  cirolar

    itibarı ile, enflasyon düzeltmesinde toplulaştırılmış yöntem kullanılmasına izin        

    vermeye,

Ø  toplulaştırılmış yöntem uygulanabilecek kalemleri belirlemeye

yetkili kılınmıştır. 

 

V- ENFLASYON DÜZELTMESİ ve TAŞIMA KATSAYISI 

Taşıma işlemi, mali tablolardaki parasal ve parasal olmayan tutarların, taşıma katsayısı kullanılarak, ilgili dönem sonundaki yeni değerinin hesaplanmasıdır.  

Taşıma katsayısı ise mali tabloların ait olduğu aya ilişkin fiyat endeksinin, bir önceki dönemin sonundaki fiyat endeksine bölünmesiyle elde edilen katsayıdır.       

 

VI- ENFLASYON DÜZELTMESİ ve MALİ TABLOLAR 

1 nolu Muhasebe Sistemi Uygulama Tebliğinde; mali tablolar

Ø  bilanço,

Ø  gelir tablosu,

Ø  satışların maliyeti tablosu,

Ø  fon akım tabloları,

Ø  nakit akım tablosu,

Ø  kar dağıtım tablosu,

Ø  özkaynaklar değişim tablosu

olarak belirlenmiştir. Bunlardan bilanço ve gelir tablosu, temel mali tabloları; diğerleri ise ek mali tabloları oluşturmaktadır. 

 

Maliye Bakanlığının Yetkisi 

5024 sayılı Kanunla değişik V.U.K.’nun mükerrer 298 inci maddesinin A fıkrasının 8/b bendinde, Maliye Bakanlığına,

Ø  mali tablolarını enflasyon düzeltmesine tabi tutacak mükellefleri

-       mükellef veya meslek gruplarına göre

-       mükelleflerin aktif toplamlarına göre

-       mükelleflerin cirolarına göre belirleme,

Ø  enflasyon düzeltmesine tabi tutulacak mali tabloları belirleme

Ø  geçici vergi dönemlerinde hangi tür mali tabloların düzeltmeye tabi tutulacağına karar verme

yetkisi verilmiştir. 

 

 

B-ENFLASYON DÜZELTMELERİNDE KULLANILACAK HESAPLAR  

 

a) Enflasyon Fark Hesabı 

Parasal olmayan kıymetlerin düzeltme işlemi sonrası değeri ile düzeltme öncesi değeri arasındaki farkların kaydedildiği hesaplardır.

 

b) Enflasyon Düzeltme Hesabı 

Parasal olmayan kıymetlerin düzeltilmesi sonucu oluşan farkların kaydedildiği hesaptır. Bu hesap, enflasyon fark hesaplarıyla karşılıklı olarak çalışır. Parasal olmayan aktif kıymetlerin enflasyon düzeltmesine tabi tutulması sonucu oluşan farklar bu hesabın alacağına, parasal olmayan pasif kıymetlerin enflasyon düzeltmesine tabi tutulması sonucu oluşan farklar ise borcuna kaydedilir. Bu hesabın bakiyesi gelir tablosuna aktarılmak suretiyle kapatılır. 

 

Demirbaşlar Fark Hesabı        XXX 

                                       Enflasyon Düzeltme Hesabı      XXX 

 

Enflasyon Düzeltme Hesabı        XX 

                                       Sermaye Enflasyon Farkı      XX

  

Enflasyon Düzeltme Hesabı         X 

                                         Dönem Karı                          X   

 

 

Yıllara Sari İnşaat ve Onarma İşlerinde Enflasyon Düzeltme Hesabı 

Yıllara sari inşaat ve onarma işlerine ait maliyet ve hakedişlere ilişkin düzeltmeler, enflasyon düzeltme hesabı yerine yıllara sari inşaat enflasyon düzeltme hesabına kaydedilecek olup, bu hesap işin bitiminde kar/zarar hesabına intikal ettirilecektir. 

 

Enflasyon Düzeltmesine Tabi Tutulan Değerlerin Elden Çıkarılması 

Enflasyon düzeltmesine tabi tutulan değerlerin elden çıkarılması halinde, bunlara ilişkin enflasyon düzeltme farkları maliyet kabul edilir. 

Pasif kalemlere ait enflasyon fark hesapları, herhangi bir suretle başka bir hesaba nakledildiği veya işletmeden çekildiği takdirde, bu işlemlerin yapıldığı dönemlerin kazancı ile ilişkilendirilmeksizin, bu dönemde vergiye tabi tutulur. 

Ancak, kurumlar vergisi mükelleflerinin  özsermaye kalemlerine ait enflasyon fark hesaplarını sermayeye ilave etmeleri halinde, bu işlem kar dağıtımı sayılmaz. 

Matrahın tespitinde, kanunen kabul edilmeyen giderler, istisnalar ve geçmiş yıl mali zararları enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuş tutarları ile dikkate alınırlar. 

 

Düzeltme Sonucu Bulunan Tutarlar ve Sonraki Dönem Mali Tablo Değerleri 

Düzeltme sonucu bulunan tutarlar, izleyen dönemde enflasyon düzeltmesi yapılıp, yapılmadığına bakılmaksızın, izleyen dönemin başlangıç değeri olarak dikkate alınacaklardır.    

 

c) Net Parasal Pozisyon 

Net parasal pozisyon, 5024 sayılı Kanunda parasal varlıklarla, parasal yükümlülükler arasındaki fark olarak tanımlanmıştır. 

Enflasyonun yarattığı kar ve zararın hesaplanması olarak da tanımlanabilen net parasal pozisyon kar/zarar hesabı yaptırmaya Maliye Bakanlığı yetkili kılınmıştır.

Maliye Bakanlığı, 31.12.2003 tarihli bilançoların düzeltilmesinde, mükelleflerin net parasal pozisyon kar/zarar hesabı kullanmalarına gerek görmemiştir.

 

Bilgilerinize sunulur. 

Saygılarımızla

Gaziantep, 09.02.2004